اصلاح طبع یا تعادل مزاج در طب سنتی

انسان‌ها در زندگی روزمره باید طوری عمل کنند که مزاجشان همیشه به سمت تعادل حرکت کند. اگرهر رفتار یا کاری که باعث شود تعادل مزاج بهم بخورد به دنبال آن بیماری ظهور می‌کند. پس جهت آشنایی با راهکارهای تعدیل مزاج در طب سنتی، در این پست با ماه همراه باشید.

.

اصلاح یا متعادل کردن مزاج

اصلاح مزاج یا تعدیل مزاج، فواید زیادی برای سلامت انسان خواهد داشت. برای متعادل کردن مزاج خود، ابتدا می‌بایست شناخت کامل از نوع مزاج خود داشته باشید. بهم ریختن مزاج و غالبیت مزاج سرد به گرم یا گرم به سرد بدن را در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف و خطرناک قرار خواهد داد.

الگوی مصرف مواد غذایی و مواد مصرفی در سبد غذایی یک فرد مهم ترین عامل تاثیرگذار بر طبع و مزاج است. شما باید علاوه بر شناخت کامل از مزاج خود، مزاج غذاهای مختلف و نوع آب و هوا را شناخته و طریقه متعادل کردن مزاج را بلد باشید.

.

نظر دکتر احمد ثاقبی

همانطور که خشم، تنفر، اظطراب، ناامیدی، داروی عارضه دار، تغذیه نادرست، غذای فاسد ،هوای بد، صدای دلخراش و…مزاج انسان را بهم می‌زند آرامش،امیدواری، محبت، داروی طبیعی تغذیه صحیح و سالم، هوای مطبوع، صدای دلنواز، مزاج انسان رابه سمت تعادل پیش می‌برد.

.

توجه!!!

(توجه داشته باشید که اصلاح مزاج و رسیدن به تعادل مزاج نیازمند سپری شدن زمان کافی و اراده و تلاش روز افزون شخص بیمار است).

.

مفاهیم اعتدال مزاج

اعتدال مزاج مطلق:یک معنی اعتدال مزاج می‌تواند این باشد که مزاج فرد در نقطه وسط کیفیات چهارگانه قرار گرفته باشد یعنی نه سرد باشد و نه گرم و نه مرطوب باشد و نه خشک. این هم وقتی حاصل می‌شود که عناصر چهارگانه آب و باد و خاک و آتش، به نسبتی کاملا مساوی در بدن او وجود داشته باشند. در نگاه اوّل، شاید این وضعیت، ایده آل و مطلوب به نظر آید امّا درواقع، چنین تعادلی نه مطلوب است و نه واقعی. این نحو تعادل، یک مفهوم ذهنی است که در خارج، مصداق عینی ندارد و شما در کلّ هستی انسانی را نخواهید یافت که از هر سمت و سو، خنثی و وسط باشد. اگر چنین انسانی وجود خارجی هم می‌داشت انسانی بود بدون کنش و واکنش‌های انسانی و بدون تعامل با هستی.

اعتدال مزاج مطلوب:مطلوب بودن اعتدال مزاج انسانی باید نسبت به هدف از آن اعتدال سنجیده شود. در این حالت، ما به دنبال اعتدالی هستیم که هدف هستی انسان یعنی رشد جسمانی و سلوک روحانی مطلوب را در تمام ابعادش تامین کند و این حاصل نمی شود مگر به این که انسان دارای سطح متعادلی از گرما و رطوبت باشد نه این که از این جهات خنثی باشد. این اعتدال مزاج، واقعی و به لحاظ تئوری برای همه مردم قابل وصول است امّا در عمل، تنها و تنها حضرات معصومین(علیهم السّلام) از چنین اعتدال مزاج مطلوبی برخوردار بوده و هستند و این با اعتدال روحی تامّ ایشان تناسب دارد؛ مساله ای که بر اهل علم و معرفت واضح است.

اعتدال در اخلاط: هر یک از اخلاط در بدن انسان، دست کم باید در سه حالت اعتدال داشته باشند تا عملکردهای کارکردی و ساختاری بدن به درستی انجام شود. این سه جنبۀ اعتدال عبارتند از: 1- اعتدال در مقدار خلط. 2- اعتدال در کیفیات چهارگانه خلط. (گرمی و سردی و تری و خشکی) 3- اعتدال در قوام خلط.

.

نکات کلیدی جهت پایداری وضعیت و جلوگیری از برهم خوردن تعادل مزاج

1. اصول کلی رعایت زمان مصرف مواد غذایی سرد و گرم یعنی عدم مصرف مواد غذایی با طبع خیلی گرم در طول روز و خیلی سرد در طول شب.
2. مصرف روزانه آب کافی، یعنی حداقل 8 لیوان آب هم دمای محیط لازم و ضروری است. (در مزاج خشک، حداقل 10 لیوان)
3. عدم نوشیدن آب از نیم ساعت قبل تا حداقل یک ساعت و نیم بعد از غذا.
4.  پیشگیری از یبوست.
5. عدم استحمام در شب هنگام و  پرهیز از دوش گرفتن با آب سرد یا آب داغ.
6. توجه به خواب به موقع و کافی، سحرخیزی و همچنین فعالیت و تحرک کافی روزانه (ورزش).
7. عدم مصرف هم زمان چند نوع غذا، خصوصاً با طبع یکسان یا به شدت متضاد در یک وعده غذایی.
8. خودداری از ریزه خواری و  مصرف مواد غذایی دارای مواد نگهدارنده و صنعتی.
9. عدم مصرف غذاهای سنگین (غذاهایی که به علت تعدد مواد تشکیل‌دهنده و طبخ طولانی مدت ممزوج شده اند).
10. دقت در مصرف دارو، رژیم‌ها و تکمیل دوره‌های درمانی.

اصلاح مزاج و برقراری تعادل در مزاج‌های مختلف

اصلاح و تعادل مزاج دموی

کنترل دمای داخلی، کاهش فشار ناشی از حرارت بر روی اعضای رییسه و قوای هاضمه و کنترل بخارات و ریاح متصاعد و محبوس بدن، اهم اهداف اصلاح وضعیت غلبه دم یا همان مزاج گرم و مرطوب است.

.

نکات مهم جهت اصلاح مزاج دموی و رسیدن به تعادل مزاج:

• از مصرف آجیل بپرهیزید و آب را به آرامی بنوشید.
• از عصبانیت و جروبحث پرهیز نمایید و ورزش را فراموش نکنید.
• حمام رفتن را طولانی نکنید و با آب هم دمای بدن یا خنک‌تر دوش بگیرید.
• با غذا آب ننوشید و غذای چرب و سنگین میل نکنید.
• از شیرینی و لبنیات چرب دوری کرده و غذای پرکالری میل نکنید.
• میوه، سالاد و همچنین غذاهای بخارپز برای شما بهتر است.
• پیشگیری از یبوست و خودداری از پرخوری را مورد توجه قرار دهید.
• مصرف نمک و ادویه و آجیل را به حداقل برسانید و در این دوره از مجادله و جروبحث، شب زنده داری (بی دلیل و بیش از حد طولانی) و بی‌تحرکی خودداری نمایید.
• از مصرف غذاهای با طبع گرم و مرطوب به طور کلی اجتناب کرده و کاهش مصرف غذاهای دیر هضم را مد نظر داشته باشید.

.

اصلاح و تعادل مزاج صفراوی

کنترل دمای کبد و کاهش خشکی سراسری از طریق کمک به دفع اخلاط اضافی صفراوی (گرم و خشک) و در نتیجه ایجاد تعادل در رنگ رخسار، کاهش استرس هیجانی و پرخاشگری، تپش قلب، اگزما و کهیر پوستی از اهداف این برنامه است.

نکات مهم جهت اصلاح مزاج صفراوی و رسیدن به تعادل مزاج:

• در این دوره از مصرف غذاهای با طبع گرم و خشک خودداری کنید.
• از مصرف غذاهای پرکالری، چرب و سنگین و سرخ کردنی، ادویه و نمک و آجیل خودداری کنید.
• مصرف کافی آب و مایعات و مصرف غذاهای آبدار از اولویت‌های درمان شما است.
• از مصرف غذاهای آلرژی زا خودداری کرده و مصرف سیگار و مشروبات الکلی را کنار بگذارید و از عصبانیت پرهیز کنید.
• از مصرف زرشک، عناب، آلو، برگه، قیسی و همچنین چای لیمو عمانی به منظور کاهش دمای داخلی در طول روز بهره ببرید.

.

اصلاح و تعادل مزاج سوداوی

کاهش نگرانی و استرس، کمک به ایجاد خواب منظم و با کیفیت و کاهش دردهای متناوب با منشاء نامشخص، کنترل وسواس و در نتیجه ایجاد نشاط و افزایش میل به زندگی از اهداف اصلاح غلبه سودا (مزاج سرد و خشک) است.

توجه به مصرف آب کافی و خودداری از مصرف مواد غذایی با طبع سرد و خشک اولویت درمانی شما است.

.

نکات مهم جهت تعادل مزاج سوداوی و رسیدن به تعادل مزاج:

• از مصرف پنیر، خشکبار، نوشابه‌های گازدار، بادمجان، قهوه، شکلات، فست فود، خصوصا آب سرد، خوراکی‌های ترش و همچنین دخانیات و مشروبات الکلی اکیدا خودداری نمایید.
• ورزش روزانه در محیط شاد ورزشی راهگشا است
• از تنهایی و خودخوری و گوش فرا دادن به درد و دل دیگران و همنشینی و معاشرت با افراد بدبین و بدگمان خودداری کنید.
• از عطرهای گرم طبیعی بهره ببرید و با افراد مثبت اندیش وقت بگذرانید.

.

اصلاح و تعادل مزاج بلغمی

افزایش سردی و رطوبت و در نتیجه رخوت و بی‌حالی، خواب زیاد و سستی نشانه غلبه بلغم است. برای اصلاح غلبه بلغم باید صبر و سعی بسیار داشته باشید. خودداری از مصرف مواد با طبع سرد و مرطوب (خصوصا شب ها) اولویت درمانی شما است.

.

نکات مهم جهت اصلاح مزاج بلغمی و رسیدن به تعادل مزاج:

• آب کافی و ولرم بنوشید. (به هیچ وجه نباید همراه غذا آب خورد.)
• به خوبی ورزش کنید و پیاده روی روزانه داشته باشید.
• از روغن مالی بدن با روغن‌های گرم بهره ببرید
• شب‌ها به حمام نروید و سحرخیز باشید.
• پرخوری نکنید و مصرف نمک را به حداقل برسانید.
• در طول اصلاح غلبه بلغم مصرف لبنیات، مرغ، ماهی و برنج را به حداقل رسانده (ترجیحاً قطع کنید) و ریزه خواری نکنید.