تاریخچه بستهبندی
کاغذ نام حود را از پاپیروس گرفته است پاپیروس نی است که مصریان از الیافش برای ساختن کاغذ حدود 2500 سال پیش از میلاداستفاده میکردند. در حدود سال 105 میلادی چینیها کاغذ را به شکلی که ما امروزه میشناسیم اختراع کردند و هنر کاغذ ساری آنها به دیگر نقاط دنیا گسترش یافت.
در سال 795 میلادی صنعت کاغذ در بغداد تأسیس شد. در اثر جنگهای صلیبی و به دنبال فتح اسپانیا و شمال آفریقا توسط مسلمانان کاغذسازی در سراسر دنیای متمدن گسترش یافت.
اولین کاغذ با کوبیدن پوسته داخلی درخت توت به صورت ورقه ساخته شد. بعدها دریافتند که با کوبیدن تکههای پارچه و بوته شاهدانه و خمیر کردن آن میتوان کاغذهای بهتری ساخت. اگرچه فرآیند کندی بود ولی جهت پاسخ گویی به تقاضا برای کاغذ تا پیش از اختراع چاپ کافی بود.
با اختراع چاپ از نوع متحرک توسط جان گوتنبرگ در سال 1450 میلادی تقاضا برای کاغذ افزایش یافت. برای پاسخ به این تقاضا در سال 1798 نیکولاس لوییس رابرت، دستگاهی اختراع کرد که کاغذ را نه به صورت ورق که به صورت رول میساخت.
امروزه سه فرآیند عمده برای تولید خمیر از چوب وجود دارد. روشهای سولفات و سولفیت و سود سوزآور. در همهٔ این فرآیندهای سخت خمیر شسته و سفید میشود. از هرگونه مواد خارجی پاکسازی میشود و سپس وارد دستگاهی میشود که خمیر را به شکل ورقه در میآورد. در این مرحله خمیر را میتوان رنگ نمود. کاغذهای مختلفی را میتوان ساخت. هنگامی که برای چاپ و نوشتن به سطحی هموار نیاز است به خمیر چسب و نشاسته افزوده میشود. و اگر به سطحی صیقلی نیاز باشد ورقه کاغذ با خاک مخصوص یا با روکشی از مواد از مواد پلاستیک نازک پوشیده میشود.
همچنین میتوان کاغذ را با آغشته نمودن به موم و پلاستیک روکش کرد. و سرانجام برای جدا کردن همواری بیشتر کاغذ ار بین غلطکهای آهنی عبور داده میشود، این کار مهره کشیدن نام دارد.
اولین کارخانه مدرن ایران در سال 1349 در هفت تپهٔ خوزستان برای تولید کاغذهای تحریر با استفاده از تفاله نیشکر احداث شد.
متعاقب آن کارخانه چوب و کاغذ ابران (چوکا) با استفاده از خمیرهای وارداتی و خمیرهای داخلی، کاغذهای کرافت و بسته بندی را تولید نمود. در نیمه اول قرن نوزدهم بهای کاغذ و محصولات کاغذی آن چنان گران بود که کسی آن را برای بسته بندی استفاده نمی کرد. اما در سال 1850 قیمت کاغذ سقوط کرد و کاربرد آن در بسته بندی از نظر اقتصادی توجیه و اولین بستهها و پوشش کالاها با کاغذ معمول گشت.
در سال 1882 شخصی به نام آلبرت جی ماشینی را اختراع نمود که میتوان کنگره زنی، خط و برش دهد، این تحول سبب گردید که سازندگان محصولات گوناگون بدون ترس از آسیب دیدگی، کالاهایشان را بسته بندی کنند.
امروزه سبکی، مقاومت، سهولت استفاده، قابلیت چاپ و دیگر خصوصیات ممتاز کاغذ و مقوا باعث گردیده که بسیاری از کارخانجات به آن وابسته باشند.
بستههای مقوایی و کاغذهای با طرحها و رنگهای مختلف یکی از عوامل جلب مشتری و بالا رفتن فروش و تولید بیشتر کارخانجات هستند.
اهداف بسته بندی و برچسب زنی
اهداف بسته بندی و برچسب زنی بستهها :بسته بندی و برچسب زنی بستهها چندین هدف دارد:
حافظت فیزیکی – اشیاء قرار داده شده درون جعبه نیاز به محافظت در برابر سایر چیزها مثل ضربه، لرزش، فشار، حرارت و غیره… دارند.
مانع محافظتی – محافظت در برابر عدم ورود اکسیژن، بخار آب، گرد و خاک و…، غالبا لازم است. عدم نفوذپذیری بسته یک فاکتور اساسی و مهم در طراحی است. در بعضی از بسته از ماده خشک کننده یا جذب کننده اکسیژن برای کمک به طول عمر بسته استفاده میشود.فشار هوای تعدیل شده یا کنترل شده نیز در بعضی از بستههای غذا گنجانده شدهاست. تمیز، تازه و مطمئن نگه داشتن محتویات داخل بسته برای طولانی شدن عمر محصول یکی از توابع اصلی است.
پوشاندن یا تراکم – کالاهای کوچک در یک نوع به دلایل تولیدی و کارایی بیشتر با یکدیگر بستهبندی میشوند. برای نمونه یک بسته 1000 تایی پنسیلین از جهت حمل بهتر و کاراتر، مناسبتر از 1000 بسته جدا پنسلین میباشد. مایعات، پودرها و روان کنندهها نیاز به پوشاننده دارند.
چرا بسته بندی مهمترین عامل موفقیت در فروش است؟
بسته بندی امروز حکم پیام فروشنده به خریدار را دارد. در اصل تولید کننده برای موفقیت در این ارتباط دوطرفه باید بتواند به زبان خریدار صحبت کند. بنابراین بسته بندی صرفا یک محافظ کالا نیست که با گرافیک به زیبایی رسیده باشد. سوال اینجاست که آیا یک تولید کننده جواهر میتواند با خریدارش به زبان یک مسگر صحبت کند؟
محیط اطراف ما به هر نوعی با فرمها، رنگها و نوشتهها فرا گرفته شده است. حتی فرهنگ و رفتارهای آینده جامعه نیز تحت تاثیر این طرحها شکل خواهد گرفت و این همان وظیفهای که یک طراح کالا یا بسته بندی بطور غریزی در ذهن دارد: اندیشه برای ساختن فرهنگ آینده. طراحی کالا و بسته بندی فقط برای مصرف نیست. طراحی که همه جوره با روح مصرف کننده سر و کار دارد، باید این مسئولیت سنگین را درک کند که باید به جامعهای اندیشید که با افکار طراح زندگی خواهند کرد، به آرامش خواهند رسید و آینده خود را تصور خواهد کرد.
فرقی نمیکند که یک طراح به هسته محصول خود بیندیشد یا برای بیرونیترین لایه محصول که همان بسته بندی کالا است طراحی میکند، او یک مسئولیت اجتماعی بسیار سنگین بعهده دارد. آرامش دادن به جامعه کنونی و خلق فرهنگ آینده. همچنان که غولهای صنعت غذایی و نوشیدنی فرهنگ مصرفی خود را شکل داده اند. مصرف کننده دیگر محصول را نمی خرد که لزوما مصرف کند. گاهی برای ارتقاء جایگاه خود در جامعه و در میان دوستان آن را میخرد.
بحث تشدید رقابت در بازار کالاها (مصرفی و بادوام) و استراتژی شرکتها در ارتقای برند و کسب سطح مطلوبی از فروش بازار مطرح است. در کنار دیگر بخشهای تولید، صنعت بسته بندی نیز فعال بوده و با ارائه تکنولوژیهای جدید بخشی از فرایند پشتیبانی از برند برای محصولات را بعهده داشته است.
در واقع امروز بسته بندی کالا نمایانگر نحوه نگهداری و محافظت کالا و برند نیز چگونگی معرفی خصوصیات محصول به مصرف کننده باشد. با وجود اینکه تکنولوژیهای نو ظهور کارکردهای بسته بندی را از سطح ذکر شده ارتقاء داده و وارد مباحث تخصصی تری کرده اما هنوز هم از دید یک مصرف کننده بسته بندی، بعنوان بیرونیترین ابزار برقراری ارتباط بین برند و مصرف کننده در قفسههای فروشگاه، نقشی استراتژیک در تحریک مصرف کننده و موفقیت فروش بازی میکند.
حتی دو تولید کننده شکلات هم نمیتوانند با خریداران به یک زبان صحبت کنند. گاهی حتی یک تولید کننده مجبور است متناسب با تفاوتهای زمانی (ایام خاص سال) و مکانی (بازارهای جدید) زبان خود را عوض کند. البته بدیهی است که در آخرین مرحله صحبت اصلی بین طرفین در مورد هزینه-ارزش محصول است، اما جرقه اصلی در ذهن مشتری را چیز دیگری میزند.
اینجا مسئله دیگری که مطرح میشود تعریف طراحی بسته بندی است. به طور قطع نمیتوان تعریف مشخصی از یک طراحی داد جز اینکه بگوییم طراحی را شرایط محصول، مکان و نحوه طراحی تعریف میکند. چه بسا تعریف طراحی بسته بندی و شناخت اجزای آن برای یک گلدان از یک شیرینی و از یک مبل کاملا متفاوت است چون این محصولات نیازهای متفاوتی برای یک پروژه طراحی بسته بندی تعریف کرده و انتظارات گوناگونی برای آنها بایستی برآورده شود.
البته این موضوع باعث نمیشود که برای رسیدن به چارچوبی کلی در مورد بسته بندی به توافقی دست نیابیم. بر این اساس “بسته بندی، هنر و علم آماده سازی کالاها برای جابجایی، انبار، بازاریابی و ارسال کالاها به مشتری نهایی با کمترین هزینه است.” بعنوان یک تعریف استاندارد و قابل قبول از خودِ علم بسته بندی مورد قبول است.
همچنین طبق رهنمود “بسته بندی و اتلاف بسته بندی” که توسط اتحادیه اروپا در سال 1994 بعنوان مبنایی قانونی ارائه شده است، بسته بندی عبارتست از کلیه محصولات ساخته شده از هر مادهای با هر ماهیتی که برای در بر گیری، محافظت، حمل، انتقال و معرفی محصولات، از مواد اولیه تا محصولات فرآوری شده، از تولید کننده تا کاربر یا مصرف کننده مورد استفاده قرار میگیرد
انواع بسته بندی:
1- بسته بندی مواد غذایی: همهٔ ما در زندگی روزمرهمان با بسته بندی سروکار داریم. در استاندارد بریتانیا واژهٔ بسته بندی به عنوان هنر یا عملیات مورد استفاده در آماده سازی کالا برای حمل، نگهداری و یا تحویل به مشتری تعریف شده است و در تعریفی سادهتر میتوان بسته بندی را به ظرفی گفت که مظروفی را در خود جای میدهد لیکن بهترین تعریف برای واژهٔ بسته بندی توسط پین در 1962داده شده است که امروزه نیز این تعریف به عنوان کاملترین تعریف برای بسته بندی کاربرد دارد. سرانجام روزی خواهد رسید که موادغذایی را از ترکیبات اتمی و مولکولی بسازیم که در اصطلاح به آن تولید مواد غذایی مولکولی گفته میشود. امروزه برخی گروههای تحقیقاتی در حال بررسی این زمینه هستند، ولی هنوز با روش بالا به پایین، استفاده از سلولها بیش از مولکول هاست. اگر چه استفاده کاربردی از این فناوری در آینده دور امکان پذیر است، اما انتظار میرود این پیشرفت بتواند راه را برای گسترش پردازش محصولات غذایی مؤثرتر و ماندگارتر باز کند که در این صورت مواد خام کمتری مصرف شده و غذاهایی با کیفیت بالاتر به دست میآید.
2- لیبل: زیر مجموعهای از شاخههای بسته بندی است و در حقیقت بعنوان یک مکمل مورد استفاده قرار میگیرد. موارد استفاده از این محصول در هنگامی است که به دلایلی (اقتصادی یا تکنیکی) امکان چاپ بر روی بسته بندی موجود نیست. اطلاعات تصویری و نوشتاری که بر روی لیبل آورده میشود همان مواردی است که باید بر روی بسته قید شود. لیبل میتواند بر روی انواع بستهها شود. مواردی همچون بطریها قوطیها بستههای حبوبات و … از جمله متداولترین کاربردهای لیبل است.
3- ساک خرید
گونهای دیگر از شاخههای بسته بندی محسوب میشود. ساک خرید میتواند دارای بیشترین برد تبلیغاتی باشد و در صورتی که دارای جذابیتهای گرافیکی باشد میتواند بعنوان یک نمایانهٔ متحرک وظیفه تبلیغاتی خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. جنس و ابعاد ساک خرید بستگی مستقیم به محصولی دارد که در درون آن قرار میگیرد.
بعنوان نمونه ابعاد و جنس ساک خرید یک فروشگاه لوازم آرایشی با ابعاد و جنس ساک خرید یک سوپر مارکت کاملا متفاوت خواهد بود.
نحوه تاخور بسته شدن و طراحی دسته ساک خرید (ساختار حجمی) میتواند به شیوههای گوناگون انجام شود.ساختار گرافیک آن نیز از سادهترین طراحی آغاز شود (اجرای آرم و نام شرکت سفارش دهنده) و تا فانتزیترین گرافیکها ادامه پیدا کند.از آنجا که ساک خرید بعنوان یک اشانتیون در اختیار مصرف کننده قرار میگیرد و برای میگیرد و برای بدست آوردن آن هزینهای پرداخت نمیشود جذابیتهای اولیه آن به مراتب بیش از گونههای دیگر گرافیک است و بعنوان یک هدیه تبلیغاتی میتواند ماندگاری زیادی در امر تبلیغات موضوع مورد نظر داشته باشد.
بسته بندی تجاری و صنعتی
اهداف بسته بندی و برچسب زدن
اهداف بسته بندی و برچسب زنی بستهها :بسته بندی و برچسب زنی بستهها چندین هدف دارد:
حافظت فیزیکی – اشیاء قرار داده شده درون جعبه نیاز به محافظت در برابر سایر چیزها مثل ضربه، لرزش، فشار، حرارت و غیره… دارند.
مانع محافظتی – محافظت در برابر عدم ورود اکسیژن، بخار آب، گرد و خاک و…، غالبا لازم است. عدم نفوذپذیری بسته یک فاکتور اساسی و مهم در طراحی است. در بعضی از بسته از ماده خشک کننده یا جذب کننده اکسیژن برای کمک به طول عمر بسته استفاده میشود.فشار هوای تعدیل شده یا کنترل شده نیز در بعضی از بستههای غذا گنجانده شدهاست. تمیز، تازه و مطمئن نگه داشتن محتویات داخل بسته برای طولانی شدن عمر محصول یکی از توابع اصلی است.
پوشاندن یا تراکم – کالاهای کوچک در یک نوع به دلایل تولیدی و کارایی بیشتر با یکدیگر بستهبندی میشوند. برای نمونه یک بسته 1000 تایی پنسیلین از جهت حمل بهتر و کاراتر، مناسبتر از 1000 بسته جدا پنسلین میباشد. مایعات، پودرها و روان کنندهها نیاز به پوشاننده دارند.
ارزش گذاری گرافیک بسته بندی
ارزش بسته بندی در بُعد گرافیکی آن توسط ارزیابیهای غیر مستقیم در مورد درک مصرف کننده از محصول داخل بسته بندی نیز قابل اندازه گیری است.
جنبههای کارکردی بسته بندی; احترام به پول مصرف کننده، احترام به نسلهای آینده در مورد بسته بندیهای هوشمند و فعال تکنولوژیهای بسیاری ظهور کرده اند. در نگاه اول شاید به نظر برسد که استفاده از یک تکنولوژی که باعث افزایش ماندگاری محصول یا اطلاع رسانی بیشتر به خریدار کالاهای
مصرفی شود، فقط هدر دادن سرمایه و افزایش ضمنی قیمت محصول است. برخی شرکتها حتی ترس از این دارند که افزایش ماندگاری و تازگی محصول خلاف افزایش فروش است. عدهای هم این موضوع را با عدم درک مشتری از افزایش قیمت توجیه کرده و سپس ناآگاهی مصرف کننده را دلیلی بر عدم اشتیاق به استفاده از تکنولوژیهای جدید عنوان میکنند. با نگاه دقیقتر البته به این واقعیت خواهید رسید که استفاده از چنین تکنولوژیهایی علاوه بر کمک به کاهش هزینههای مصرف کننده دغدغههای او را نسبت به سلامت محصول کاملا از بین برده و در ضمن کمک به سزایی به اصلاح الگوی مصرف
خواهد کرد. در نتیجه در طولانی مدت علاوه براینکه هزینههای مصرف کننده کاهش چشمگیری یافته و سلامت او تضمین میشود، حق نسلهای بعدی در دستیابی به منابع طبیعی نیز از بین نخواهد رفت.
بازاریابی و رد یابی محصول امروزه مصرف کنندگان بیش از هر زمان دیگری نسبت به قیمت، کیفیت، امنیت، محیط زیست، و حمل و نقل مواد غذایی آگاه هستند. یکی از تاثیرات افزایش فاصله زمینی یا دریایی بین محل تولید تا فروش محصول افزایش دغدغههای مصرف کننده در مورد دریافت اطلاعات ردیابی محصول است. برای مثال اطلاعاتی در مورد محل، زمان و نحوه تولید محصول. بدین لحاظ تولیدکننده برای افزایش اعتماد در مصرف کننده بایستی دست به ابتکاراتی بزند که در بالاترین سطح ممکن مصرف کننده را نسبت به آگاهی از چنین اطلاعاتی پشتیبانی کند.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنیهای هنر
