علم مناظر و مرایا – گرافیک

ژرفانمایی یا پرسپکتیو در زمینه دید و پندار دیداری، راهی است که در آن اشیا و چیزها بر پایهٔ دوریشان یا ابعاد یا جایگاهشان نسبت به چشم برای چشم نمایان می‌شوند.ژرف نمایی پرسپکتیو در ادبیات فارسی معادل معنایی “ژرف نمایی یا علم مناظر و مرایا” است.از ریشهٔ لاتین به معنای” نگاه کردن”از می‌باشد. خطوطی که در واقعیت باهم موازیند در نقطه‌ای دور از چشم ناظر به هم میرسند.که این نقطه معمولاً روی افق است و “نقطه گریز”نام دارد. در ژرف نمایی,شکل ظاهری و نحوه دیده شدن اشیاء سه بعدی(حجم یا عمق دار)و نشان دادن آن‌ها روی صفحه دو بعدی مورد بررسی قرار می‌گیرد. خطوط و کناره‌های اشیاء در واقعیت باهم موازیند,ولی درفواصل دورتر بهم نزدیکتر می‌شوند. جزئیات از نزدیک قابل رؤیت هستند وبا ایجاد فاصله بین تصویر و بیننده موجب محو شدن تصویر می‌شود. اشیاء جلوتر و نزدیکتر, نه تنها بزرگترند بلکه با اشیاء پشتی هم پوشانی دارند که احساس عمق را به وجود آورند مانند مجتمع آپارتمانی. خط یا سطحی که بدون زاویه با چشم ناظر باشد بزرگترین اندازه خود را داراست و هرچه نسبت به صفحه تصویر کج شود,کوتاهتر به نظر می‌آید. نور آسمان منبع اصلی برای درجات رنگی است. دو عنصر مهم در انتقال احساس ,درجه‌ها و هماهنگی رنگ‌ها است که فضا و روحیه اثر را تغییر می‌دهد.به‌طور کلی رنگ‌های گرم از رنگ‌های سرد جلوتر به نظر می‌رسد.َ در مینیاتور یا نقاشی نگارگری ایرانی خطوط از اشیاء به نقطه گریز نمی‌روند و تعریف خط افق در ژرف نمایی غربی را ندارد.

در این بخش به بررسی کتاب علم مناظر و مرایا،که در سال سوم هنرستان رشته گرافیک تدریس می‌شود، پرداخته است.این کتاب شامل بخشهای مرتبط با انواع پرسپکتیو و سه نما می‌باشد.

سه نما
در بخش اول کتاب علم مناطر و مرایا مبحث سه نما بررسی می‌شود.
بسیاری از اشیا دارای چنان شکل پیچیده‌ای هستند که برای درک بهتر جزییات آن‌ها لازم است از زوایای مختلف مورد بررسی قرار بگیرند.
در نمونه‌های جدول شماره 1، با رسم مرحله به مرحله سه نمای یک جسم آشنا می‌شوید.این بخش برای شروع رسم سه نما بسیار مفید است و جنبه آموزشی نسبتا بالایی دارد.
در نمونه‌های جدول شماره 2 ،احجامی از کتاب انتخاب شده و سه نمای آن با توجه به اندازه‌ها ترسیم شده است.لطفا برای بالا بردن توانایی خود، ابتدا حجم را مشاهده نمایید، سپس سه نما را رسم کرده و بعد با پاسخ صحیح موجود در سایت مقایسه نمایید.

پرسپکتیو یک نقطه ای
در این بخش به عنوان مثال دو نمونه حجم را میبینید که مراحل رسیدن به سه نمای اصلی، به صورت مرحله به مرحله رسم شده است.
در پرسپکتیو یک نقطه‌ای همانگونه که از نام آن پیداست، یک نقطه گریز وجود دارد. و خطوط موازی زمین به این نقطه ختم می‌شود که نقطه گریز نام دارد.
اگر با دقت به خطوط راه آهن یا خطهای کنار جاده دقت کنیم ذهنیت بهتری از پرسپکتیو یک نقطه‌ای خواهیم داشت.
برای شروع به نکات زیر توجه نمایید.
*توصیه می‌شود که در تمام مراحل کار نامگذاری خطوط فراموش نشود.
*حتما از خط کش و گونیا به روش درست استفاده شود.
*مراحل رسم را به ترتیب و با تمرکز انجام دهید.
*استفاده از مداد یا خودکارهای رنگی، در پیدا نمودن خطوط درست به شما کمک مینماید.
برای شروع به حل مسئله، ابتدا باید با علائم اختصاری در مسئله آشنا شوید.
p.p پرده تصویر
S.P فاصله شخص ناظر از پرده تصویر
V.P نقطه گریز ( این نقطه همیشه در امتداد S.P و روی خط افق قرار می‌گیرد.)
H.L خط افق
G.L خط زمین
H فاصله خط افق از خط زمین ( ارتفاع شخص ناظر )

پرسپکتیو دو نقطه ای
همانطور که از نام آن پیداست، در پرسپکتیو دو نقطه‌ای، دو نقطه گریز وجود دارد که در سمت راست و چپ جسم روی خط افق قرار می‌گیرد.هر چقدر فاصله این دو نقطه از یکدیگر بیشتر باشد، تصویر طبیعی‌تر دیده می‌شود و چنانچه فاصله دو نقطه از یکدیگر کم باشد، تصویر شکلی دفرمه به خود خواهد گرفت.
ما این نقاط گریز را به نامهای نقطه گریز سمت چپ و راست، نام گذاری نموده ایم.
نقطه گریز سمت راست (RIGHT VANISHING POINT (V.P.R
نقطه گریز سمت چپ (LEFT VANISHING POINT (V.P.L
-توجه داشته باشید حرف R که در صورت مسئله پرسپکتیو دو نقطه‌ای دیده می‌شود، جایگزین حرف D در پرسپکتیو یک نقطه ایست که فاصله شخص ناظر از پرده تصویر را نشان می‌دهد.
یافتن نقاط گریز: برای یافتن نقاط گریز به ترتیب زیر عمل مینماییم.
1-ابتدا صورت مسئله را طبق اعداد داده شده رسم مینماییم.
2-از نقطه S.P خطی به موازات یکی از اضلاع جسم، رسم می‌کنیم تا صفحه تصویر را در نقطه‌ای قطع کند.
3- نقطه به دست آمده را به خط H.L عمود می‌کنیم و نام آن را V.P می‌گذاریم.
4- همین روش را برای طرف دیگر شکل انجام می‌دهیم و به این ترتیب دو نقطه به دست می‌آوریم که نقاط گریز سمت راست و چپ هستند.

رسم پرسپکتیو دو نقطه‌ای در حالت اول ( یک گوشه از جسم به صفحه تصویر چسبیده است .)
در این حالت یکی از زاویه‌های شکل به صفحه تصویر مماس است و نقطه A روی صفحه تصویر قرار دارد.
پس از مشخص نمودن نقاط گریز ابتدا از نقطه A خطی به خط زمین عمود می‌کنیم و نقطه A` را مشخص مینماییم.(چون نقطه A به صفحه تصویر مماس است، نقطه A` هم به خط زمین GL مماس می‌شود.)
از نقطه A` به نقاط گریز سمت راست و چپ وصل می‌کنیم.

رسم پرسپکتیو دو نقطه‌ای در حالت دوم (جسم پشت صفحه تصویر قرار گرفته و از آن فاصله دارد.)
از نقاط B و Dبه نقطه S.P وصل می‌کنیم
سپس از جایی که صفحه تصویر را قطع کرده است به سمت خط GL عمود می‌کنیم تا به خطهایی برسیم که از A به نقاط گریز وصل شده است.
تقاطع این خطوط محل نقاط B` و D` است.

رسم پرسپکتیو دو نقطه‌ای در حالت سوم (جسم صفحه تصویر را قطع کرده است.)
در این حالت، جسم صفحه تصویر را قطع کرده است.باید توجه داشته باشیم که تصویر به دست آمده هم باید، خط زمین را قطع کند.
نقاط گریز را به دست می‌آوریم.

نقطه A
در صورت مسئله، همیشه نقطه‌ای وجود دارد که مختصات آن داده شده است و معمولا با حرف A مشخص می‌شود. عدد بالا در این بخش حرکت روی محور افقی (بعد ) را نشان می‌دهد و عدد پایین حرکت روی محور عمودی ( عمق ) را نشان می‌دهد.
پس از آموزش این نکات به دانش اموزان، لازم است چند تمرین برای پیدا کردن محل صحیح نقطه A در کلاس حل شود .
به دانش آموزان تاکید نمایید در صورتی که محل نقطه A را به درستی مشخص ننمایند، در نهایت همه مراحل تا رسیدن به جواب مسئله اشتباه خواهد بود.

یافتن مختصات نقطه A
اگر دانش اموزان تسلط کافی به این مرحله را کسب کنند و بتوانند علاوه بر پیدا کردن محل درست نقطه A، تصویر آن را نیز به دست اورند، بقیه مراحل را تنها با استفاده از تمرکز کافی به راحتی حل می‌کنند.
سه حالت کلی برای قرار گرفتن نقطه A در مسئله وجود دارد.
حالت اول
ساده‌ترین حالت نقطه A زمانی است که مختصات آن روی خط افقی قرار بگیرد.یعنی در واقع مقدار عددی پایین، صفر باشد.
برای به دست آوردن تصویر نقطه A کافیست خطی از این نقطه به خط زمین عمود نماییم.
محل برخورد این خط با خط زمین، تصویر نقطه A می‌باشد.
حالت دوم
مراحل رسم
1-ابتدا محور مختصات، نقطه S.P ، خط H.L و G.L را مشخص نمایید.
2-نقطه گریز (V.P ) در امتداد نقطه S.P ودرست روی خط H.L منطبق است.
3-مختصات نقطه A را به دست می‌آوریم.
4-از نقطه A به خط G.L عمود کرده و محل تقاطع را به نقطه V.P وصل مینماییم.
5-دوباره از نقطه A خطی به نقطه S.P وصل می‌کنیم.
6- خط رسم شده، صفحه تصویر را در نقطه‌ای قطع می‌کند.
7- نقطه تقاطع را به طرف خط زمین و به صورت عمود ادامه می‌دهیم تا خط بین H.L و G.L را قطع کند.
این نقطه تصویر نقطه A می‌باشد.

حالت سوم
زمانی که نقطه A جلوتر از صفحه تصویر قرار بگیرد، تصویر آن نیز جلوتر یا پایین‌تر از خط زمین به دست می‌آید.

مراحل رسم:
1- صورت مسئله را با محور و … رسم می‌نماییم.
2-از نقطه A خطی عمود به زمین رسم مینماییم.
3-از نقطه S.P خطی به A وصل کرده و امتداد می‌دهیم تا به صفحه تصویر برخورد کند.از محل این برخورد خطی را به طرف خط زمین عمود کرده و امتداد می‌دهیم.این خط (خط 2 ) نامحدود است.
4- از نقطه V.P به انتهای خط شماره 3 وصل کرده و امتداد می‌دهیم تا خط 2 را در نقطه‌ای قطع کند.نقطه به دست امده، تصویر نقطه A است.

پرسپکتیو جو
برای شروع، به یک محور مختصات نیاز داریم.جهتهای مثبت و منفی در محور مختصات نقش تعیین کننده‌ای در رسم درست شکل دارند.
همانطور که می‌دانید محور افقی به سمت راست و محور عمودی به طرف بالا جهت مثبت را نشان می‌دهد.
نقطه s.p یا همان محل قرار گیری شخص ناظر، همیشه روی محور عمودی و در جهت منفی قرار می‌گیرد.

⇩
〔دیدن منابع مطالب〕