تعریف گرافیک محیطی
اصطلاح «طراحی گرافیک محیطی» ترجمه عبارتEnrironmenmental Graphic Design است. این لفظ بر نگاه بصری به محیط یا نگرش گرافیکی به محیط دلالت دارد که تعریفی است از عبارت « گرافیک محیطی و محیط گرافیکی» البته اصطلاح «طراحی شهری» به مفهوم گرافیک محیطی بسیار نزدیک است و حتی به جای آن نیز به کار میرود و در بعضی موارد این دو اصطلاح یک مفهوم را در بر می‌گیرد. اصطلاح‌های طراحی محیط شهری، طراحی محیطی و گرافیک محیطی را نیز برای این مفهوم به کار می‌برند.
تعریف دیگری که می‌توان برای گرافیک محیطی در نظر گرفت و مرزبندی شفاف تری برای آن قائل شد چنین است: به تصویر و جسم درآوردن مفاهیم عمومی و اختصاصی موضوعات مختلف در محیط‌های گوناگون به منظور انتقال سریع، صریح و صحیح این مفاهیم به مخاطب با رعایت اصول زیبا شناختی که در هنر گرافیک مطرح است. به گونه‌ای که بتوانیم رفتار مطلوب را در او به وجود بیاوریم.
گرافیک محیطی جزء لاینفک زندگی شهری شده است و سعی در تصحیح ارتباط انسان با محیط دارد باعث فرهنگ سازی در همین مقوله می‌شود ،هیچ ابزار اجرایی نمی‌تواند در این بخش به اندازه گرافیک محیطی قوی و مؤثر و نزدیک به مخاطب باشد. بنابراین متولیان امور زیباسازی شهر باید به این مهم به خوبی واقف باشند. تا با طراحی صحیح محیط بتوانند رفتارهای مناسب و مطلوب در شهروندان به وجود آورند.
با توجه به معنای گسترده و وسیعی که گرافیک محیطی دارد و طیف بسیار متنوعی از عناصر بصری را در حیطه تعریف خود به خود جای می‌دهد. می‌توانیم برای آن تاریخچه‌ای به قدمت تصویرنگاری قائل شویم با نظر به بحث ارتباط و انتقال مفاهیمی که در تعریف گرافیک محیطی ارائه شده به طور کلی تمامی ایدئوگرام‌ها، خطوط هیروگلیف، تزیینات قصرها و قبرهای مصریان، کتیبه‌ها و سنگ نبشته‌های پادشاهان هخامنشی در به تصویر کشیدن پیروزی‌ها و صحنه‌های قدرت نمایش خویش و نیز ستون سنگی «آبلیسک» برای ترویج مذاهب مصریان باستان در معابر عمومی را باید جزء مقدم‌ترین کارهای گرافیک محیطی به حساب آورد.
ضرورت گرافیک محیطی
امروزه گرافیک به عنوان یکی از مهمترین عوامل تبلیغ، پیام رسانی و نشر دانش ، اجنماعی و فرهنگی می‌باشد و در جوامع پیشرفته از مهمترین ارکان تشکیل دهنده یک زندگی اجتماعی است. طراحی گرافیک در اعلان‌های تبلیغاتی و تجاری تلویزیون، سینما، بسته بندی کالاها، علائم راهنمایی و رانندگی ویترین مغازه‌ها تزیین خیابانی و عمومی نظیر هتل‌ها، فرودگاه‌ها و متروها، رستوران‌ها و پارک‌ها، فروشگاه‌ها و اماکن مختلف ورزشی هنری و فرهنگی، نوشته‌ها و تبلیغات بدنه ساختمان‌ها و وسایل نقلیه مثل اتوبوس‌ها، ترن‌ها و هواپیماها بیل بردها و گرافیک در ابعاد بزرگ و نقاشی دیواری، پیکتوگرام‌ها و علائم نمادین، نقش عمده‌ای دارد.گرافیک محیطی به عنوان یکی از شاخه‌های گرافیک در رسیدن به اهداف بالا نقش به سزایی دارد، و بخش عمده‌ای از فعالیت‌های تبلیغاتی و تجاری را در بر می‌گیرد. محیط اطراف ما خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، خیابانی که در آن تردد می‌کنیم فضای سبزی که در آن قدم می‌زنیم، پارکی که برای تفریح به آنجا می‌رویم ،همه نیاز به برقراری روابط منطقی فرمی و روابط سازمان بندی دقیق بر مبنای اصول و مبانی بیان بصری دارند.
انسان به واسطه گرافیک محیطی با محیط پیرامون خود سخن می‌گوید، و با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. گرافیک محیطی در ایجاد فضایی مطلوب و دلنشین برای افراد جامعه نقش مؤثر دارد.
محیط مناسب یعنی فضایی که بشر در آن بتواند فارغ از فشارهای ناخواسته روانی رشد کرده و شکوفا شود و این از خواسته‌های عقلانی و منطقی هر جامعه است. گرافیک محیط زیبای بصری و نظم و هماهنگی مطلوب فضا است.
مقصود از تمام طرح‌های گرافیکی برای محیط داخلی و خارجی- ایجاد فضایی برای زندگی پر نشاط و سالم و قانع کننده است.
جنبه‌های گرافیک محیطی
گرافیک محیطی می‌تواند جنبه‌های مختلفی داشته باشد:
جنبه اطلاع رسانی و یا حالت تاکید و یا هشدار نسبت به موضوعی داشته باشد مانند تابلوهای اجتماعی (درباره تهاجم فرهنگی آمریکا و..) در سطح شهر.
جنبه فرهنگی داشته باشد، مانند تبلیغات شهری در مورد تئاتر و سینما و غیره.
جنبه آموزشی داشته باشد مانند تایلوها و بیلبوردهای آموزشی فرهنگی هنری شهرداری .
جنبه تبلیغاتی داشته باشد مانند تبلیغات محیطی سطح شهر.
جنبه اجتماعی داشته باشد، مانند تبلیغات بر علیه مصرف سیگار در سطح شهر.
جنبه زیبایی و هنری و صرفاً زیباسازی محیط را داشته باشد. تعادل تناسب تاکید تداوم وحدت و تنوع اصول یک سازمان بندی درست هستند. رنگ، نور، شکل، نقطه، سطح، بافت و فضا به کمک آن‌ها می‌آیند تا اثری مطلوب و زیبا پدید آید مانند آثار هنری نصب شده در پارک ها.
خصوصیات یک اثر گرافیک محیطی
1 – تعادل : تعادل از اصول اساسی هنر است. هنر در برقراری ارتباط با مخاطب نوعی تعادل را جستجو می‌کند تعادل در هنر بوسیله تقسیم بندی متوازن اجزاء صورت می‌گیرد. رنگ، نور و بافت نیز در حفظ تعادل یا عدم تعادل نقش دارند. البته تاکید زیاد بر تعادل موجب می‌شود اثر جذابیت خود را از دست بدهد و ایجاد کسالت کند.
2 – تناسب : برای طراحی سردر یک فروشگاه باید به این نکته توجه داشت، در بعضی مکان‌ها که وسیع بوده و فضای خالی، اطراف یک فروشگاه یا یک مکان عمومی وجود دارد، دست طراح باز است و می‌تواند تناسبات معمولی را تغییر دهد و به طور مثال سر در یک مکان عمومی یا فروشگاه را خیلی بلندتر و بالاتر از حد معمول بگیرد، چرا که به واسطه باز بودن محیط، بیننده به محیط اشراف کامل داشته و می‌تواند به راحتی سر در را دیده و آن را تشخیص دهد.
3 – تاکید در محیط : چنانچه با کم اهمیت کردن اجزاء یک ترکیب و متمایز نمودن یکی از اجزاء توجه بیننده به بخش خاصی از کار جلب بشود آن بخش را نقطه تاکید می‌نامند.
تاکید را می‌توان با استفاده از رنگ و بافت بوجود آورد. اجزاء یکسان نقطه تاکید کار را ضعیف می‌نماید. شکل‌های مشخص و واضح نسبت به اشکال مبهم و اشیاء عجیب نسبت به اشیاء ساده خودنمایی بیشتر دارند. نحوه دسته بندی اجزاء نیز بر تاکید یک مجموعه می‌افزاید.
اصل تاکید را می‌توان هم برای وحدت بخشیدن و هم ایجاد تنوع مورد استفاده قرار داد.
تاکید روی یکی از عناصر در جلب مخاطب و یا بازدید کننده از یک مکان عمومی تاثیر مستقیم دارد.
4 – تداوم در محیط : تکرار و تصاعد و تناسب سه جزء تداوم در هنر، عناصر اساسی به شمار می‌روند، تناسب که به صورت تکرار یک یا چند در میان واحدهای مختلف شکل می‌یابد، پیچیدگی و حرکت بیشتری در خود دارد اثربخشی تکرار و تناوب به مناسب بودن موضوع و مهارت به کارگیری آن‌ها بستگی دارد چنانچه تکرار عنصری به تدریج تغییر کند وزن اثر دچار رشد و تصاعد می‌شود، تصاعد می‌تواند به سمت بالا، پایین و یا مایل جهت داشته باشد. تصاعد را در تغییر اندازه کوچک و بزرگ در تغییر شکل از چهار گوشی به دایره و غیره و در تغییر رنگ از کمرنگ به پر رنگ می‌توان مشاهده کرد.
5 – ایجاد وحدت در محیط : وحدت به هرکاری انسجام می‌بخشد بدون عنصر وحدت اجزاء یک ترکیب پراکنده و بی ربط به نظر خواهد رسید. وحدت موجب جلب نظر می‌شود، عامل مهمی در انتقال پیام است کار را قابل درک می‌کند و به ساده‌تر شده پیام کمک می‌کند.
عرصه‌های گرافیک محیطی
بخشی از عرصه‌های گرافیک محیطی به شرح زیر است:
گرافیک محیطی در فضای باز:
الف) نمای معماری (مواد، رنگ، ابعاد، طرح)
ب) باجه ها( ایستگاه اتوبوس بلیت، تلفن، روزنامه، پلیس…)
ج) آب نماها
د) حجم‌های گرافیکی
ه) نور آرایی
و) تبلیغ (دیواری، بنرها، وسایط نقلیه، شیوه‌های دیگر)
گرافیک محیطی فضای بسته:
در گرافیک محیطی فضای بسته هم می‌توان آن را به طور جداگانه اطلاع رسانی کرد که در مجموع می‌توان از دسته‌های زیر یاد کرد.
الف) ویترین ها
ب) غرفه‌ها و فضاهای نمایشگاهی
ج) محیط‌های اداری و آموزشی
د) محیط خانگی
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
