ارتباط آثار جعلی با منتقدین و متصدیان هنری!
30 آوریل 2018 ، نیویورک تایمز اظهار داشت: «بیش از نیمی از مجموعه‌های موزه Terrus Elne در فرانسه جعلی است.» حال این سوال پیش می‌آید که آیا راهی برای تشخیص اثر هنری جعلی وجود دارد.
متصدیان، منتقدین، مجریان و فروشندگان دنیای هنری به طور کلی باید مدافعان اصلی اصالت آثار هنری باشند. چرا که مهمترین کار آنها ایجاد اعتبار و امنیت در بازار هنر است. این احتمال وجود دارد که آنها بهترین تلاش خود را انجام می‌دهند اما در دنیای هنر آثار تقلبی (fake)، احساس تقلبی و منتقدان تقلبی به فراوانی یافت می‌شود که شناسایی آن برای ما بسیار سخت است. همچنین نمی‌دانیم ارزش واقعی آثار اصلی که قیمت گذاری شده به درستی تشخیص داده شده است یا خیر که خود مبحثی جدا و قابل بررسی است.
در این میان تا زمانی که کلیه فروشندگان، موزه‌ها، خانه‌های حراج و مجموعه داران حاضر به پرداخت هزینه‌هایی برای تجزیه و تحلیل علمی، تحقیق و به دست آوردن نظر کارشناسی نباشند، دنیای هنر از آثار جعلی رها نمی‌شود. به طوری که هر ساله خبرهایی در خصوص جعل آثار هنری و حتی بازگشت دوباره آن به بازار بعد از توقیف آن و یا حتی همکاری گالری‌ها با جاعلان آثار هنری می‌شنویم که از نمونه‌های این اتفاق می‌توان به Knoedler Gallery شهر نیویورک با شهرت جهانی اشاره کرد که در فروش نقاشی‌های جعلی از مارک روتکوMark Rothko و جکسون پولاکJackson Pollock که باعث گردش مالی حدود 80 میلیون دلار برای نمایشگاه شد دست داشت.
از طرفی از زمان ورود اینترنت به عرصه زندگی و بازار کار این مشکل دو چندان شده است، چرا که کارشناسان معتقدند که چاپ آثار هنری جعلی در این بازار نقش اصلی را دارد که ساخت آن نسبتاً آسان و تشخیص آن برای خریداران تازه کار دشوار است. همچنین محققان اذعان دارند نبود بسترهای آنلاینِ متخصص و مجهز به سیاست‌ها، فرایندها، ابزارها و تیم‌های مستحكم برای شناسایی و حذف مواردی كه حقوق مالکیت معنوی را مختل می‌کنند، در زمینه فروش هنر آنلاین باعث افزایش این مشکل شده است.
زیرا پیش از این، شما باید راهی را از طریق افراد متخصص برای دستیابی به بازار پیدا می‌کردید اما تجارت الکترونیکی بازی را تغییر داده است. از همین روی نیاز به حضور پلتفرم‌های متخصص در این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود. خوشبختانه در دنیای هنر، اقداماتی در جهت تشخیص جعل آثار هنری صورت گرفته که در این مقاله از وبلاگ پروانه به شرح آن خواهیم پرداخت.
اثر هنری جعلی چیست؟
جعلی به معنای غیر اصل، ساختگی و تقلبی است و افراد با استفاده از راهکارهای علمی و تسلط بر کپی کردن از سبک یک هنرمند توهم واقعی بودن را به وجود می‌آورند که می‌تواند اسناد و شناسنامه اثر را نیز شامل شود. به دلیل سو تفسیرهایی که ممکن است در تشخیص اثر هنری اصلی به وجود بیاید ممکن است یک اثر هنری جعلی در بازار هنر وجود داشته باشد بدون اینکه کسی بداند اصل اثر در موزه‌ای قرار گرفته.
راه‌های تشخیص اثر هنری جعلی (رونگاری شده)
بررسی پیشینه اثر: اولین موردی که باید در تشخیص اصالت یک اثر بررسی شود پیشینه آن است. یعنی ثبتِ اینکه چه کسی در چه زمانی مالک آن بوده است. در حقیقت باید تحقیقات لازم برای بررسی دوره‌های انتسابی اثر هنری صورت بگیرد و اطلاعات دقیقی از اینکه چه کسی اثر را خریده یا فروخته داشته باشیم تا به آن زمانی برسیم که خود هنرمند اثر را از روی سه‌پایه‌اش برداشته و در دستان خریدار گذاشته است.
به نقل از علیرضا سمیع آذر از موسسین حراج تهران: «بررسی پیشینه کاری است که در همه جای دنیا انجام می‌شود. یعنی شما وقتی به حراج‌‌های بزرگ دنیا مثل حراج کریستیز و حراج ساتبیز مراجعه کرده و اثری ارائه می‌دهید، آنها به طور طبیعی از شما می‌خواهند پیشینه و تاریخچه اثر را ارائه دهید. یعنی بگویید این اثر قبلاً متعلق به چه کسی بوده و صاحب قبلی هم آن را از چه کسی خریده است. تاریخچه اثر به همین شکل باید تجسس شود تا در نهایت به خود هنرمند برسیم.»
محققانی که بر اساس پیشینه تحقیق می‌کنند، یا از طریق استادان قدیمی، دستیاران این اساتید و یا اشخاصی که بر حسب علاقه پیرو سبک هنرمند بودند و یا به طور کلی از طریق اسناد عمومی، شخصی، آرشیوها پیشینه‌ی یک اثر هنری را به دقت بررسی می‌کنند. تحقیقات بر اساس پیشینه نسبتاً ارزان و بسیار مؤثر است و همچنین می‌تواند جزئیات مهمّ دیگری را در مورد یک اثر هنری آشکار کند؛ مثلاً اینکه اثری در گذشته به سرقت رفته باشد. اما گاهی هم روند به این صورت پیش نمی‌رود. مستندات اثر گم می‌شوند یا اصلاً نگهداری نمی‌شوند، قراردادِ معاملات به صورت شفاهی صورت می‌گیرد و ثبت نمی‌شود و اثر هنری ممکن است به صورت غیرقانونی توسط سازمان‌ها و دلالان هنری تصاحب شود.
شناسایی آثار هنری تقلبی با استفاده از راهکارهای علمی
شناسایی آثار جعلی از طریق میکروب‌ها و به کمک میکروسکوپ: بررسی بخشی از اثر هنری در زیر میکروسکوپ می‌تواند ما را به اطلاعات جدیدی از آن اثر برساند. پژوهشگر با استفاده از یک میکروسکوپ سه بعدی می‌تواند نگاه دقیقی به چینش لایه‌های رنگ، تَرَک‌هایی که طی سالیان در نقاشی‌های قدیمی‌تر ظاهر می‌شوند و یا اثر انگشت هنرمند داشته باشد و به این تشخیص برسد که چه مدت زمان از اثر گذاری این رنگ‌ها بر روی بوم می‌گذرد. برای مثال اضافه کردن امضای رامبراند به یک اثر قدیمی که در واقع کار رامبراند نبود با این همین روش مشخص شد.
تَرَک‌های بوجود آمده بر روی رنگ‌ها مانند اثر انگشتِ یک نقاشیِ قدیمی است. نقاشی‌ها از کشورهای مختلف که در زمان‌های مختلفی خلق شده‌اند، دارای الگوهای تَرَکِ مختلفی هستند و به‌وجودآوردنِ آنها در یک اثر هنری جعلی به طرز باورنکردنی مشکل است. بنابراین دانشمندانِ هنر در زیر میکروسکوپ می‌توانند تعیین کنند که آیا نقاشی دارای الگوی صحیحی از تَرَک است یا خیر. اگر تَرَک‌ها به‌طور کامل از بین رفته یا الگوی نادرستی داشته باشند، دانشمندان می‌توانند حدس بزنند که آن اثر هنری جعلی است.
طبق نتیجه اخیر پژوهشگران می‌توان از میکروب‌هایی که به سطح تابلوهای نقاشی و مجسمه‌ها چسبیده‌اند، برای شناسایی آثار هنری جعلی و تقلبی استفاده کرد. شناخت رفتار این میکروب‌ها همچنین می‌تواند نقش مهمی در توقف فرآیند پوسیدگی برخی از با ارزش ترین گنجینه های فرهنگی جهان ایفا کند.
به گفته مانولیتو تورالبا میکروب‌شناس، ارگانیسم‌های ریزی که روی آثار هنری زندگی می‌کنند می‌توانند خاستگاه اثر و در برخی موارد محل نگهداری آن را در طول تاریخ نشان دهند. این مطالعه که با نمونه‌برداری از آثار هنری یک مجموعه خصوصی از دوره رنسانس در فلورانس ایتالیا انجام شد، اولین تحقیق گسترده بر مبنای ژنوم است که درباره میکروب‌های موجود روی آثار هنری انجام می‌شود. از این روش به عنوان رویکردی دیگر در تشخیص آثار هنری جعلی، از فناوری به کار رفته در این تحقیق همچنین می‌توان برای نمونه‌گیری از دی‌ان‌ای موجود بر روی اثر استفاده کرد. این روش در نهایت امکان تشخیص اصل یا قلابی بودن یک نقاشی یا دست نوشته باستانی را فراهم می‌کند. زیرا بسیاری از هنرمندان دوره رنسانس چون لئوناردو داوینچی از بزاق یا خون خود در خلق آثارشان استفاده می‌کردند.
طیف‌سنجیِ جِرمی mass spectrometry: تشخیص رنگ دانه‌های اثر به کمک طیف سنجی جرمی صورت می‌گیرد. برای این کار توده مولکول‌ها در یک رنگدانه را اندازه می‌گیرند به تعبیری ساده، طیف‌سنجیِ جِرمی برای شناسایی دقیقِ این نکته است که چه رنگدانه‌هایی برای خلق آن نقاشیِ خاص به کار رفته‌اند.
برای مثال، پژوهشگر می‌تواند با استفاده از طیف‌سنجیِ جِرمی به وجود سرب در رنگ‌های به کار رفته در اثر هنری پی ببرد. چون این ماده به طور معمول توسط نقاشان گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته اما به دلیل خطر مسمومیت با آن اکنون استفاده از آن در رنگ‌ها بسیار نادر است.
نبودن سرب در یک نقاشی قدیمی می‌تواند ابهام بزرگی بر اصالت یک اثر باشد. به‌همین‌ترتیب، طیف‌سنجیِ جِرمی در هنگام آزمایش می‌تواند وجود رنگدانه‌هایی را تشخیص دهد که در زمان خلق اثر هنوز ساخته نشده بوده‌اند و اکنون ساخته شده‌اند. اگر رنگدانه‌های به کار رفته در یک اثر مربوط به ساخت آن اثر نباشد کاملاً واضح است که اثر هنری جعلی است.
اشعه ایکس: گاهی هنرمندان فقیر برای کاهش هزینه‌های خود اثر خود را برروی کارهای قدیمی خود و یا دیگران خلق می‌کردند به این صورت همیشه نقاشی قدیمی زیر نقاشی جدید بود. چون جاعلان هم می‌دانند که ممکن نیست یک نقاشیِ قدیمی روی یک بومِ جدید کشیده شده باشد برای این کار از نقاشی‌های کمتر شناخته شده استفاده می‌کنند. فنّاوری اشعه‌ی ایکس می‌تواند جهت تشخیص اثر جعلیِ احتمالیِ نقاشی‌شده روی یک بومِ استفاده‌شده کاربرد داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر یک نقاشی مشکوکِ قرن هفده مورد آزمایش ایکس‌رِی قرار گیرد و مشخص شود که یک نقاشیِ قرن نوزدهم در زیر آن قرار داشته، پژوهشگر احتمالاً باید آن نقاشی را جعلی بنامد.
اشعه مادون قرمز: با استفاده از این روش محققان می‌توانند لایه‌های زیرین سطح یک نقاشی را ببینند و پیش طرح‌هایی که یک هنرمند قبل از شروع نقاشی با مداد یا رنگ بر روی بوم (آستر) برای هدایت فرم و ساختار ترکیب‌بندی می‌کشد را توسط دوربین‌های مخصوص بازسازی می‌کنند و مورد بررسی قرار می‌دهند و چون هیچ هنرمندی مستقیما نقاشی را بدون پیش طرح‌ها و علامت‌گذاری‌های شخصی روی بوم نمی‌آورد، نبود این خطوط در یک تابلوی نقاشی می‌تواند احتمال جعلی بودن آن را زیاد کند.
درحال حاضر در کشورهای پیشرفته این آگاهی وجود دارد که تا ندانند یک اثر متعلق به چه کسی است، آن را نمی‌خرند. قاعدتاً همه می‌دانند آثاری که بدون شناسنامه و پیشینه، برای فروش عرضه می‌شوند، دو حالت ممکن است داشته باشند: یا یک اثر هنری جعلی است چون معلوم نیست از کجا آمده و یا اگر اصل است احتمالاً از جایی دزدیده شده است.
مدیر حراج تهران اظهار می‌کند: باید از اثر هنری حمایت قانونی انجام شود، هم به خاطر حراست از هنر و نام‌های بزرگ که اعتبار ملی یک کشور هستند و هم به خاطر امنیت اقتصادی که هرگونه سوءاستفاده ممکن است سرمایه افرادی را به مخاطره بیاندازد. به هر حال پول قابل توجهی به اسم خریداری و گردآوری آثار هنری مبادله می‌شود و هرگونه عدم سلامت در این زمینه، علاوه بر تبعات فرهنگی، عوارض اقتصادی هم دارد و امنیت سرمایه‌گذاری را هم به مخاطره می‌اندازد. لذا صرفاً وظیفه وزارت فرهنگ یک کشور نیست که به حقوق آثار هنری رسیدگی کند، بلکه وظیفه دستگاه قضایی آن کشور است که از یک سرمایه فرهنگی اقتصادی حراست کند.
یک نقاشی معتبر و با اصالت منشأ یک ایده است. شهرت هنرمندان بزرگ از آن سرچشمه می‌گیرد. آنها اولین کسانی بودند که یک سبک و ایده را شروع کردند و پس از آن توسط بسیاری از هنرمندان طی مدت زمان طولانی دنبال شدند. آثار هنری جعلی نه یک ایده معتبر، بلکه محصول کار و تلاش شخص دیگر است که به سادگی دافعه مورخان هنر و دوستداران اصلی هنر می‌شود.
.
منابع:
.https://iparvaneh.ir
مجله مد و پوشاک و زیورآلات
