شناخت انواع بیماری‌های دندان و دهان می‌تواند به شما در حفظ سلامت عمومی بدنتان کمک کند و از بروز بیشتر بیماری‌ها جلوگیری نماید. دوبار در روز مسواک زدن، کشیدن روزانه نخ دندان، تغذیه مناسب و چکابهای منظم دندانپزشکی می‌توانند از بروز انواع بیماری‌های دندان پیشگیری کنند. ما در ادامه لیستی از بیماری‌ها و مشکلات رایج دندان‌ها را برای شما آماده کرده‌ایم تا بیشتر با آنها آشنا شوید و بتوانید راهحلهایی را برای پیشگیری از بروز آنها بیابید.
.
بیماری لثه( بیماری پریو دنتال)
بیماری لثه که به بیماری پریودنتال معروف است یک نوع بیماری دهان و دندان است که با عفونت لثه‌های اطراف دندان‌ها همراه است. بیماری پریودنتال یکی از اصلی‌ترین علل از دست دادن دندان در میان افراد بزرگسال است. برخی مطالعات نشان داده است که ممکن است بین بیماری‌های قلبی و بیماری پریودنتال ارتباط وجود داشته باشد. همه‌ی افراد در معرض خطر بیماری پریودنتال قرار دارند اما معمولاً این بیماری بعد از سن 30 سالگی رخ می‌دهد. استعمال دخانیات یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به بیماری لثه است. همچنین دیابت و خشکی دهان نیز خطر بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. علائم این بیماری عبارتند از:
- بوی بد دهان
- خونریزی لثه‌ها
- تورم، قرمزی و ضعیف بودن لثه‌ها
- حساسیت دندان
- احساس درد هنگام جویدن غذا
دو مرحله‌ی اصلی بیماری لثه یا پریودنتال، التهاب لثه‌ها و پریودنتیت هستند. مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک در کنار نظافت دندان، دو بار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن در روز نقش مهمی در پیشگیری از بیماری لثه دارد. اگر شما هرگونه نشانه‌ای از بیماری لثه یا پریودنتال دیدید، باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا مشکل را درمان کنید و از مشکلات دیگر مثل از دست دادن دندان پیشگیری کنید.
آبسه دندان
آبسه دندان نوع دیگری از بیماری دهان و دندان است که در نتیجه‌ی عفونت دندان گسترش می‌یابد و باعث تجمع چرک در قسمت‌های اطراف ریشه دندان یا لثه می‌شود. آبسه دندان یا به دلیل پوسیدگی دندان درمان نشده و یا به علت بیماری‌های پیشرفته لثه (پريودنتيت) ایجاد می‌شود. این دو از شایع‌ترین دلایلی است که بسیاری از بیماران با دندان درد شدید به دندانپزشکان مراجعه می‌کنند.
آبسه در واقع حاصل تلاش سیستم ایمنی بدن در برابر یک عفونت و جلوگیری از گسترش آن به قسمت‌های دیگر است. بدن گلبول‌های سفید را به بخش عفونت‌کرده می‌فرستد تا با باکتریها مقابله کنند. در طول این فرایند چرک شکل می‌گیرد که حاصل تجمع گلبول‌های سفید خون مایع زنده و مرده، بافت‌های مرده مایع و باکتری‌های زنده و مرده است.
بیماری لثه یکی از علل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان است. پریودنتیت پیشرفته باعث تخریب بافت‌های لثه که از دندان محافظت می‌کنند می‌شود. بدون لثه‌ها و استخوان فک اطراف آنها که دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارند دندان آسیب دیده لق شده و در نتیجه یا می‌افتد یا باید کشیده شود.
اگر چرک در فضای موجود کوچک جمع شده و هیچ راهی برای تخلیه‌ی چرک وجود نداشته باشد، یک کیسه مایع عفونی، شکل می‌گیرد که آبسه نامیده می‌شود. در دهان، آبسه‌ها در اطراف نوک ریشه دندان و یا در بافت لثه اطراف دندان‌ها شکل می‌گیرند. هنگام تجمع چرک‌ها، فشار افزایش یافته و دندان چرکی، دردناک‌تر می‌شود.
گاهی عفونت دندان بیشتر شده و باعث تورم صورت می‌شود و یا برآمدگی زیادی در لثه ایجاد می‌شود که ریشه (ورم و چرک‌کردگی) را می‌پوشاند. پارگی منطقه متورم، اجازه‌ی تخلیه چرک در دهان را می‌دهد. وقتی آبسه پاره می‌شود، درد کاهش می‌یابد اما عفونت باقیمانده و درمان دندانپزشکی ضروری خواهد بود.
وقتی آبسه دندان بزرگ‌تر می‌شود، عفونت می‌تواند به رباط‌هایی که دندان را با استخوان فک محکم نگه می‌دارند و حتی به استخوان فک گسترش یابد. این واکنش سیستم ایمنی بدن و باکتری باعث تخریب سریع بافت‌های متصل اطراف دندان و بافت‌های استخوان فک شده و از دست دادن استخوان ممکن است رخ دهد. این مسئله باعث می‌شود دندان لق شده و ممکن است به از دست دادن دندان منجر شود. برای جلوگیری از بروز این بیماری دهان و دندان، مسواک زدن، استفاده از دهانشویه و نخ دندان و مراجعه‌ی سریع به دندانپزشک، می‌تواند به پیشگیری و درمان سریع آبسه کمک کند.
.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان که کرم‌خوردگی دندان نیز نامیده می‌شود، یکی از انواع شایع بیماری دهان و دندان انسان و یکی از علل اصلی افتادن دندان است. پوسیدگی دندان، یک بیماری است که با تخریب پیشرونده ساختار دندان همراه است و به علت از دست دادن و کمبود مواد معدنی بافت‌های کلسیفیه (مینا، عاج) که دندان را شکل می‌دهند، رخ می‌دهد. برآورد شده است که نود درصد از جمعیت جهان، حداقل یک دندان کرم‌خورده دارند.
علل اصلی پوسیدگی دندان بخش‌هایی از مثلث خطرناکی است که از جرم دندان باکتریایی، قند و اسیدها تشکیل شده است. عدم نظافت دندان و رژیم غذایی سرشار از قند عوامل اصلی افزایش پوسیدگی دندان هستند.
اگر باکتری‌های دهان با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم از بین نروند، جرم دندان و رسوب دندان ایجاد می‌شود. وقتی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به اسید تبدیل می‌شوند، اسیدها باعث تخریب پیشرونده مینای دندان شده و باعث کرم‌خوردگی و حفره دندانی می‌شوند. عوامل سیستمی، ژنتیکی، محیطی یا رفتاری نیز ممکن است خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهند.
بیشتر بیماران، علائم پوسیدگی دندان را فقط در مراحل پیشرفته‌ی بیماری تشخیص می‌دهند. دندان درد شایع‌ترین علامت است وقتی که آسیب به بخش زنده‌ی دندان رسيده است. اما برخی از علائم اولیه می‌تواند کمک کند ناحیه‌ی پوسیدگی را تشخیص داده و این نواحی را قبل از اینکه به حفره‌های دندانی تبدیل شوند و آسیب زیادی به دندان‌ها بزنند درمان کنید.
در مراحل اولیه پوسیدگی دندان (نقطه سفید در مینای دندان) بهبود وضعیت بدون ایجاد آسیب دائمی به دندان برگشت‌پذیر است. در مرحله‌ی بعد پوسیدگی، مینای دندان را با ایجاد یک حفره در دندان (سوراخ) تجزیه می‌کند. در مراحل پیشرفته، ساختار دندان به صورت برگشت‌ناپذیر آسیب دیده است و آبسه دندان ایجاد می‌شود که به ترمیم دندان و درمان ریشه دندان برای جلوگیری از افتادن دندان نیاز دارد. با رعایت نظافت دندان از دوران کودکی می‌توان از این بیماری دهان و دندان که اغلب مواقع به افتادن دندان‌ها منجر می‌شود پیشگیری کرد.
جرم و پلاک دندان
جرم دندان یک لایه‌ی تقریباً نامرئی از باکتری‌هایی است که در دندان و لثه‌های ما تجمع پیدا می‌کنند (به خصوص در فاصله بین دندان‌ها و در امتداد خط لثه). در تعریفی دیگر، جرم دندان لایه‌ای چسبنده، نرم و تقریباً بی‌رنگ از باکتری است که به طور دائم بر سطوح دندان‌ها و لثه‌ها تشکیل می‌شود. اگر به طور منظم جرم دندان را از دندان‌ها جدا نکنید، باعث پوسیدگی دندان و کرم‌خوردگی دندان (پوسیدگی) یا مشکلات پریودنتال (مانند التهاب لثه‌ها و پریودنتیت) می‌شود.
جرم دندان حاصل انبوهی از باکتریها و میکروارگانیسم‌های دیگر است که با مواد زائد و بزاق و سلول‌های مرده و مواد غذایی باقیمانده ترکیب شده‌اند. علاوه بر سلول‌های باکتری، جرم دندان شامل تعداد کمی سلول‌های مخاطی، لکوسیت‌ها و ماکروفاژها است. اجزای معدنی مثل کلسیم و فسفر نیز در جرم دندان دیده شده است.
حدود 400 گونه‌ی مختلف از باکتریها در تشکیل جرم دندان نقش دارند. برآوردها نشان می‌دهد که جرم دندان حاوی 1010 باکتری در هر میلی‌گرم است. در مراحل اولیه تشکیل پلاک و جرم دندان، بسیاری از آنها باکتری‌های بی‌ضرر هستند که در فلور میکروبی دهان یافت می‌شوند. اگر جرم دندان با دهانشویه از بین نرود، لایه باکتریایی ضخیم و سفت‌تر می‌شود و ترکیب آن تغییر می‌کند. تعداد باكتري‌هایی که به بیماری دهان و دندان ربط دارند، زیاد شده و خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه افزایش می‌یابد.
حساسیت دندان
حساسیت دندان مشکل رایجی است که میلیون‌ها نفر از مردم جهان درگیر آن هستند. در واقع، حساسیت دندان شامل تجربه‌ی احساس درد یا ناراحتی در دندان‌ها هنگام خوردن شیرینی، نوشیدنی‌های سرد و گرم و یا بستنی و… یا قرار گرفتن در معرض هوای سرد است. برخی افراد که دندان‌های حساس دارند، حتی هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن احساس ناراحتی می‌کنند. خبر خوب این است که درمان حساسیت دندان امکان‌پذیر است. دندان‌های حساس نیز ممکن است خبر از وجود دندان‌های ترک‌خورده و یا آبسه دندان دهند که باید برای جلوگیری از افتادن دندان یا ایجاد عفونت در استخوان فک خود با مراجعه به دندانپزشک آن را درمان کنید.
.
عفونت دندان(عفونت ریشه دندان)
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ریشه (قسمت پایین) دندان عفونی و پر از باکتری می‌شود. اگر این مشکل را درمان نکنید، عفونت دندان و باکتریها به اعصاب و بافت مغزی داخل خود دندان آسیب می‌رساند. بنابراین، اگر چنین مشکلی دارید، مستقیمأ به دندانپزشک مراجعه کنید. ترک عمیق، شکستگی یا کرم‌خوردگی می‌تواند به عفونت دندان منجر شود.
عفونت‌های بسیار شدید ریشه دندان باعث می‌شود بيماران به آبسه دردناک دچار شوند. این مشکل به شکل ورم صورت ظاهر می‌شود. آبسه دندان معمولأ تنها هنگامی که عفونت ریشه دندان تا حد خیلی زیادی افزایش یافته است، رخ می‌دهد.
تنها راه‌حل واقعی برای عفونت ریشه دندان، درمان کانال ریشه است. این نوع درمان پیچیده و طولانی است. بسیاری آن را یک روند درمانی بسیار دردناک می‌دانند که چند ساعتی طول می‌کشد. اما حقیقت کاملاً متفاوت است. از آنجایی که همیشه داروی بی‌حسی استفاده می‌شود، بیماران به ندرت در طول درمان و پس از درمان و هنگام التیام دندان درد را احساس می‌کنند.
افتادن دندان
از دست دادن دندان اصطلاحی است که زمانی به کار می‌رود که یک یا چند دندان معمولاً به علت عدم رعایت نظافت دندان، مسواک نزدن و انواع بیماری دهان و دندان مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه یا آسیب دیدن دندان يا آسيب دهان از دست می‌روند و یا کشیده می‌شوند. علل اصلی افتادن دندان عبارتند از:
پوسیدگی شدید دندان: سوراخ‌ها و کرم‌خوردگی‌های دندان باعث تخریب بافت‌های سخت دندان می‌شود. اگر ساختار دندان فراتر از ترمیم آسیب دیده یا آبسه دندان وجود دارد که با درمان کانال ریشه دندان نمی‌توان آن را کنترل کرد، دندان از بین می‌رود.
بیماری لثه( پریودنتال): این بیماری یکی از علل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان است. پریودنتیت پیشرفته باعث تخریب بافت‌های لثه که از دندان محافظت می‌کنند، می‌شود. بدون لثه‌ها و استخوان فک اطراف آنها که دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارند دندان آسیب دیده لق شده و در نتیجه یا می‌افتد یا باید کشیده شود.
آسیب فیزیکی یا ضربه دیدن دندان: ورزش و تصادفات، آسیب فیزیکی و آسیب برگشت‌ناپذیری به دندان می‌رسانند و باعث افتادن بسیاری از دندان‌ها می‌شوند.
عوامل دیگری مثل بارداری، دندان قروچه، عدم نظافت دندان، مسواک نزدن و عدم استفاده از نخ دندان، ترس از دندانپزشکی، وضعیت مالی ضعیف و… خطر از دست دادن دندان‌ها را افزایش می‌دهند.
از دست دادن چند دندان یا تمام دندان‌های دائمی، هم به لحاظ جسمی و هم روانی اثرات مختلفی بر سلامت کلی بیمار دارد. اثرات فیزیکی از دست دادن دندان شامل ضعیف شدن دندان‌های باقیمانده، از دست دادن استخوان فک، افتادگی صورت، اختلالاتTMJ، مشکلات جویدن و تغذیه می‌شود. اثرات روانی و اجتماعی از دست دادن دندان نیز مهم هستند. از دست دادن دندان‌ها می‌تواند باعث خجالت، اضطراب و مشکلات اجتماعی، کاهش اعتماد به نفس و افزایش فشار عاطفی شود. افتادن دندان‌ها اثر منفی بر سلامت کلی و کیفیت زندگی دارد. دندانپزشکان توصیه می‌کنند که تمام دندان‌های ازدست رفته جایگزین شود تا از مشکلات بیشتر مربوط به سلامت کلی و سلامت دندان‌ها در آینده جلوگیری شود.
.
دندان درد
دندان درد یک درد و ناراحتی است که گاهی اوقات بر یک دندان یا در برخی موارد چند دندان اثر می‌گذارد. دندان درد هرگز تجربه‌ی لذت‌بخشی نیست اما مانند هر درد دیگری برای سلامتی ما مفید است چرا که از وجود مشکلی در بدن ما خبر می‌دهند. دندان درد به ما درباره‌ی وجود التهاب، آسیب یا عفونت دندان هشدار می‌دهد که به توجه فوری و درمان پزشکی یا دندانپزشکی نیاز دارد.
علت دندان درد همیشه وجود مشکلی در خود دندان نیست بلکه علت آن می‌تواند به دندان کناری، به بافت اطراف آن یا حتی وضعیت سلامت جسمی ربط داشته باشد. احساس درد معمولاً بیشتر به علت تحریک عصب‌های دندان به علت پوسیدگی دندان، آبسه دندان، سایش یا فرسایش دندان، آسیب دندان، دندان شکسته یا ترک‌خورده، تحلیل رفتن لثه و بیماری دهان و دندان پریودنتال، دندان عقل پنهان، دندان قروچه و اختلالات TMJایجاد می‌شود.
دیگر علل دندان درد که مستقیماً به دندان مربوط نیستند، عبارتند از: سینوزیت (عفونت سینوس)، عفونت‌های گوش، بیماری قلبی، نورالژی عصب سه قلو.
وقتی دچار دندان درد می‌شوید باید برای معاینه‌ی دندان‌های خود به دندانپزشک مراجعه کنید تا علت مشخص و درمان شروع شود. تأخیر در درمان ممکن است باعث بدتر شدن مشکل، شدیدتر شدن دندان درد، از دست دادن دندان و درمان‌های پرهزینه‌تر شود.
در اغلب موارد، درمان دندان درد به دخالت دندانپزشک نیاز دارد تا علت اصلی که باعث دندان درد شده است مشخص و درمان شود. برای مشکلاتی مثل پوسیدگی اولیه دندان و حساسیت دندان، پر کردن ساده دندان ممکن است برای متوقف کردن درد دندان کافی باشد. درمان ریشه دندان (درمان کانال ریشه) زمانی لازم است که مغز دندان آسیب دیده و یا آبسه دندان شکل گرفته است.
اگر دندان بیش از حد آسیب دیده یا درمان کانال ریشه برای جلوگیری از عفونت دندان موفقیت‌آمیز نبوده است، کشیدن دندان ممکن است تنها راه برای جلوگیری از درد دندان باشد.
.
بوی بد دهان
بر اساس مطالعات دندانپزشکی، حدود 85 درصد از افرادی که به بوی بد دهان دچار هستند از بیماری دهان و دندان و مشکلات دندان رنج می‌برند.
بیماری‌های لثه، کرم‌خوردگی دندان، سرطان دهان، خشکی دهان و باکتری‌های زبان برخی از مشکلات دندانی است که می‌تواند باعث بوی بد دهان شود. استفاده از دهانشویه تنها بوی بد دهان را می‌پوشاند و زمانی که دندان شما مشکلی دارد بوی بد دهان از بین نمی‌رود. بیماری دهان و دندان و مشکلات دندان را باید حل کرد تا بوی بد دهان از بین رود . بنابراین، اگر دهان شما بوی بدی می‌دهد برای مشخص شدن مشکل و رفع آن به دندانپزشک حتماً مراجعه کنید.
تخریب و سایش مینای دندان
این مشکل بسیار شایع است و به علت قرار گرفتن در معرض مواد خورنده مانند نوشابه‌های گازدار و تنقلات شیرین و عدم نظافت دندان رخ می‌دهد. اسید این مواد، باعث فرسوده شدن و تحلیل مینای دندان شده و ظاهری ناسالم و کثیف به آن می‌دهد. در برخی موارد، مسواک زدن افراطی نیز ممکن است باعث تخریب مینای دندان شود.
یکی از چیزهایی که سریع‌تر از هر چیز دیگری مینای دندان را تخریب می‌کند نوشیدن هر روزه نوشابه‌های گازدار و شیرین است. این نوشیدنی‌ها می‌تواند هر نوع نوشیدنی ورزشی، نوشابه گازدار و انواع شراب و دلستر و… را در برگیرد.
مانند سوراخ شدن دندان و کرم‌خوردگی، هنگامی که مقدار مشخصی از مینا تحلیل رفته است کار زیادی نمی‌توان برای بازگشت مینای دندان انجام داد. به همین خاطر، پیشگیری همیشه بهترین درمان برای تخریب و تحلیل مینای دندان است. تا حد امکان، به جای نوشابه آب بنوشید و همیشه نظافت دندان را رعایت کنید. اگر از نوشیدن آبمیوه لذت می‌برید حتماً به طور منظم دندان‌های خود را تمیز کنید و مصرف این نوشیدنی‌ها را تنها به یک وعده غذایی محدود کنید.
برای جلوگیری از تحلیل رفتن بیشتر مینای دندان، دندانپزشک شما ممکن استفاده از یک مسواک نرم‌تر را توصیه کند. در موارد بسیار حاد، گزینه‌ها به ترمیم بخش آسیب‌دیده محدود می‌شود. هرچه زودتر شما علائم تحلیل و ساییدگی مینای دندان را متوجه شوید جلوگیری از تحلیل بیشتر دندان راحت‌تر خواهد بود.
اگرچه امروزه راه‌های زیادی برای دندان‌های از بین رفته و جایگزینی آنها وجود دارد، اما بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه حفظ دندان‌ها و جلوگیری از افتادن دندان‌ها، رعایت نظافت دندان، مسواک زدن، استفاده روزانه از نخ دندان و بسیاری راه‌های دیگر است. بنابراین، با نظافت دندان خود از بروز این بیماری‌ها و مشکلات پیشگیری کنید تا دندان‌هایی سالم و زیبا داشته باشید.
.
منابع:
.https://drlalehzamani.com
مجله پزشکی، درمان و سلامت
