تنبلی چشم (آمبلیوپی) یکی از انواع اختلالات بینایی می‌باشد که بر اثر آن در یک چشم به ظاهر سالم، کاهش دید مرکزی به وجود می‌آید. در این حالت گرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است اما دید آن حتی با استفاده از عینک نیز کامل نمی شود. این بیماری مربوط به اوایل دوران کودکی است و در 2 تا 3 درصد از کودکان دیده می‌شود.
در این بیماری، تمرکز مغز بیشتر بر یک چشم است و درواقع چشم “تنبل” را نادیده می‌گیرد. جالب است بدانید که استفاده از واژه “تنبلی چشم” یک اشتباه مصطلح است چرا که چشم تنبل نیست بلکه یک مشکل تکاملی در عصب متصل کننده چشم به مغز است، و خود چشم مشکلی ندارد.
چنانچه این چشم به درستی تحریک و به کار گرفته نشود، سلول‌های عصبی مربوطه که مسئول بینایی می‌باشند به طور طبیعی تکامل نمی یابند. تنبلی چشم در و بهترین زمان برای اصلاح این حالت دوران نوزادی یا اوایل کودکی است. باید یادآوری کنیم اگر چه معمولا یک چشم درگیر است ولی در برخی حالات ممکن است هر دو چشم به صورت همزمان تنبل شوند.
.
علائم تنبلی چشم در کودکان چیست؟
علائمی که زنگ خطر احتمال تنبلی چشم را برای فرزندتان به صدا در می‌آورند عبارتند از:
- کج شدن سر
- ضعف دید و تشخیص ابعاد اشیاء
- ناهماهنگی و چرخش چشم‌ها به لحاظ ظاهری
- انحراف چشم به سمت داخل یا بیرون
- بستن چشم
.
علل تنبلی چشم
تنبلی چشم معمولا بیماری ارثی است و به احتمال زیاد در کودکانی که زودتر از موعد بدنیا آمده ، وزن پایینی داشته‌اند و در خانواده ای با سابقه آب مروارید دوران کودکی یا بیماری‌های جدی چشم متولد شده‌اند دیده می‌شود. به طور کلی علت‌های به وجود آمدن تنبلی چشم را به سه دسته عمده تقسیم می‌کنند:
◉ عوامل مسدود کننده مسیر بینایی: عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی همچون افتادگی پلک (که جلوی چشم را گرفته باشد) ،آب مروارید، کدورت قرنیه یا زوجاجیه و… گفته می‌شود. این مشکلات غالبا شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می‌كنند.
◉ استرابیسم(انحراف چشم): در این بیماری، كودك دچار دوبینی است و برای فرار از این مسئله، فقط از چشم سالمش استفاده می‌كند. در نتیجه چشمی که منحرف است، تکامل نیافته و تنبل خواهد شد.
◉ عیوب انكساری: عیوب انکساری انواعی از اختلالات بینایی می‌باشند که با استفاده کردن از عینک و لنزهای تماسی قابل اصلاح هستند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیب انکساری شامل دوربینی،نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم در حالیکه چشم دیگر سالم است و یا در هر دو چشم پدید آید. در این صورت چشم ضعیف‌تر، دچار تنبلی خواهد شد. البته وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز می‌تواند باعث تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع بیماری معمولاً دشوار است، چرا که در این حالت ظاهر چشم‌ها طبیعی است و به نظر می‌رسد که دید کودک مشکلی ندارد.
.
تشخیص تنبلی چشم
درصورتیکه علت تنبلی چشم به شفافیت مسیر دید یا انحراف چشم مربوط باشد، به راحتی توسط والدین و اطرافیان قابل تشخیص است، اما اگر مربوط به علوم انکساری باشد، باید توسط چشم پزشک یا بینایی سنج تشخیص داده شود. خوشبختانه امروزه در تمامی کشورهای جهان عمل بینایی سنجی برای کودکان از قبل 6 سالگی انجام می‌شود تا اگر این عیب وجود دارد، تحت معالجه قرار گیرند و در بزرگی دچار مشکلات بیشتر بینایی نشوند.
از آنجایی که سنجش بینایی در کودکان بسیار دشوار است، معمولا چشم پزشک با مشاهده نحوه دنبال کردن اشیا و پاسخ‌های کودک هنگامی که یکی از چشم هایش بسته است، می‌تواند بینایی او را بسنجد. اگر یکی از چشم‌ها تنبل و چشم سالم بسته شده باشد، ممکن است کودک برای برداشتن چشم بند تلاش کند، یا بخواهد از اطراف چشم بند نگاه کند، و یا اینکه گریه کند. تمامی مواردی که گفته شد از نشانه‌های تشخیص تنبلی چشم می‌باشند. البته دقت کنید که صرفا بینایی ضعیف یکی از چشم‌ها همواره به معنای تنبلی چشم نمی باشد و باید معاینات دقیق تری توسط چشم پزشک انجام گردد.
.
عوارض تنبلی چشم
در صورت درمان نشدن این بیماری، تنبلی چشم می‌تواند افت دائمی دید، کاهش درک دید سه بعدی و قرار گرفتن چشم در معرض آسیب و بیماری‌های دیگر چشمی را باعث شود. توجه داشته باشید که تنبلی چشم شایعترین دلیل اختلال بینایی تک چشمی در بزرگسالان می‌باشد که به دلیل درمان نشدن در سنین پایین و کودکی تثبیت شده است.
.
درمان تنبلی چشم
از عوامل موثر در درمان تنبلی چشم می‌توان به میزان ابتلا به تنبلی چشم، سن ابتلا به تنبلی چشم و علل تنبلی چشم اشاره کرد. دقت داشته باشید که هرچه درمان را سریع تر شروع و پیگیری کنید، احتمال موفقیت آمیز بودن آن بالاتر می‌رود. به طوری که درمان بعد از 9 سالگی به احتمال زیاد تاثیرگذاری کمی خواهد داشت.
.
منابع :
.https://bestkid.ir
مجله والدین و کودک
