گرمازدگی در کوه و طبیعت ( علایم و درمان )

گرمازدگی چگونه به وجود می‌آید :

با فعالیت در هوای گرم، به ویژه گرم و مرطوب، بدن برای حفظ دمای خود شروع به تعریق می‌کند که باعث از دست رفتن آب و املاح از بدن می‌شود. ما معمولا با مصرف «آب بدون املاح» اقدام به جایگزین کردن آن می‌کنیم. این غالبا باعث اختلال در تعادل املاح بدن و بروز دردهای عضلانی می‌شود. گرفتگی‌های عضلانی ناشی از گرما، یک عارضه شناخته شده است. با شدیدتر شدن تعریق، رفته رفته کمبود آب کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد که این امر عوارضی همچون افزایش دمای عمومی بدن، سرگیجه و احساس بی‌حالی در پی دارد که گاه با عنوان خستگی گرمایی از آن یاد می‌شود. اگر این روند ادامه پیدا کند، کمبود شدید آب بدن منجر به افزایش شدید دما، اختلال کارکرد دستگاه‌های بدن و اختلال در هوشیاری می‌شود که از آن با نام حمله گرمایی یاد می‌کنند. حمله گرمایی گاه ممکن است منجر به مرگ شود. در تمام این مراحل بدن خون بیشتری به پوست می‌فرستد تا با تبادل دما با محیط، دمای خود را پایین بیاورد و این ممکن است به طور لحظه ای باعث کاهش خون رسانی مغز و افت ناگهانی و برگشت پذیر سطح هوشیاری شود. در این حالت ممکن است فرد دچار غش یا سنکوپ ناشی از گرما شود.

مراحل گرمازدگی

1. گرفتگی‌های عضلانی :در صورت برطرف شدن علائم، شخص نیاز به انتقال به مراکز درمانی ندارد
2. خستگی گرمایی : بعد از انجام اقدامات اولیه، شخص باید به نزدیک ترین مرکز درمانی منتقل شود
3. حمله گرمایی : یک وضعیت اورژانسی واقعی است و بیمار باید سریعا حین انجام اقدامات اولیه به مراکز درمانی منتقل شود
4. غش (سنکوپ) : در هر مرحله از گرمازدگی ممکن است اتفاق بیفتد، با اقداماتی مانند خواباندن بیمار و بالا بردن پاها و … بر طرف می‌شود

افراد مستعد گرمازدگی :

افراد چاق، مسن، بچه ها، کسانی که تجربه هوای گرم را ندارند و افراد با آمادگی بدنی پایین، بسیار بیشتر در معرض ابتلا به گرمازدگی هستند.

شرایط خطر آفرین :

هنگامی که هوا گرم و مرطوب است، باد و سایه وجود ندارد و شما در حال فعالیت هستید، لباس سنگین به تن دارید و هوا آلوده است؛ باید بدانید که خطر گرمازدگی به شدت شما را تهدید می‌کند.

علایم گرمازدگی در مرحله خفیف:

دردهای عضلانی بیشتر در ران، ساق و شانه ایجاد می‌شود (گرفتگی عضلانی)؛ در خستگی گرمایی: بتدریج سردرد، سرگیجه، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، غش، افزایش ضربان قلب،رنگ پریدگی پوست و افزایش دما تا 39 درجه سانتی گراد عارض می‌شود.

علایم گرمازدگی در مراحل شدیدتر:

دمای بدن از 40 درجه سانتی گراد فراتر می‌رود، اختلالی در هوشیاری بروز می‌کند و رفته رفته پوست گرم و خشک می‌شود. در این مرحله ممکن است تعریق متوقف شود حمله گرمایی.

نحوه برخورد با بیماران گرمازده :

 اگر بیمار هوشیار است

• بیمار را در یک جای سایه به پشت بخوابانید؛
• پاها را 20 درجه بالاتر از سطح بدن قرار دهید؛
• از کمپرس سرد بر روی بدن استفاده کنید؛
• بیمار را باد بزنید یا در معرض جریان هوا قرار دهید؛
• به بیمار ORS بدهید؛

اگر بیمار هوشیار نیست

• علائم حیاتی را کنترل کنید؛ ٢
• در صورت لزوم راه هوایی را باز و احیای قلبی ریوی را شروع کنید؛
• در غیر این صورت بیمار را خنک کنید؛

ORS چیست؟

پودر ORS را می‌توان یک نوع سرم خوراکی دانست که جایگزین مناسبی برای مایعات و املاح از دست رفته بدن است. برای تهیه آن، یک بسته پودر را در یک لیتر آب سالم حل کنید و سپس جرعه جرعه مصرف کنید. این محلول نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان گرمازدگی دارد. اگر پودر آماده نداشتید یک قاشق چایی خوری نمک به یک لیتر آب اضافه کنید. اگر بسته ORS استاندارد به همراه دارید، هیچ چیز (از جمله شکر، نمک یا نوشابه) به محلول اضافه نکنید، زیرا ترکیب محلول را به هم می‌زند. فقط می‌توانید برای بهبود مزه، مقدار بسیار اندکی آبلیمو به آن اضافه کنید. در میان مایعات طبیعی، دوغ جایگزین مناسبی برای محلول ORS است. مصرف محلول ORS محدودیتی در افراد بزرگسال ندارد.

قبل از شروع فعالیت، حین فعالیت و بعد از آن به طور مرتب از مایعات استفاده کنید.

درمان گرمازدگی :

• استراحت و پناه دادن از گرما فوری ترین اقدام درمانی برای کسانی که در هوای داغ کوهستان دچار گرمازدگی شده اند، توقف فعالیت و استراحت است. ابتدا مصدوم را از برابر آفتاب و گرما خارج کنید و در یک محیط سایه و خنک در حالی که پاهایش را 20 درجه بالا آورده اید، بخوابانید.
• خنک کردن بهترین راه برای خنک کردن بیمار استفاده از آب و باد است. با استفاده از پارچه‌های خیس در روی شکم، زیر بغل، کشاله‌های ران، سر و گردن و باد زدن بیمار، اقدام به خنک کردن او نمایید. این خنک کردن باید به آهستگی انجام شود و اگر بیمار حین خنک کردن دچار لرز شد باید خنک کردن را متوقف و بعد به آرامی ادامه داد.
• جایگزینی آب و املاح مهم ترین قسمت درمان جایگزینی مناسب آب و املاح است که در مراحل خفیف گرمازدگی به تنهایی می‌تواند درمان مناسبی باشد. اگر مصدوم هوشیار است به او محلول ORS بدهید. این محلول بهترین جایگزین آب و املاح از دست رفته بدن است.
• بیمار را به نزدیک ترین مرکز درمانی منتقل کنید.

پیشگیری از گرمازدگی :

رعایت اصول پیشگیری شما را از ابتلا به وضعیت‌های سخت و خطرناک حفظ می‌کند؛ پس همواره این اصول ساده را که ضامن سلامتی شماست به خاطر بسپارید و رعایت کنید. سه اصل در پیشگیری از گرمازدگی وجود دارد.

1. جایگزینی مستمر و منظم املاح و آب قبل از کاهش محسوس آن در بدن نکته مهم این است که شما قبل از اینکه آنقدر آب و املاح از دست دهید که بدن تان توان جبران آن را نداشته باشد، اقدام به مصرف مایعات کنید. به خاطر داشته باشید همیشه هنگام فعالیت به ویژه در آب و هوای گرم، مصرف محلول ORS یا محلول‌های دارای املاح، بسیار بهتر از آب ساده است. با آغاز فعالیت، قبل از آن که تشنه شوید زود به زود آب بنوشید. بهتر است که قبل از آغاز فعالیت سنگین، دو لیوان مایعات خنک و طی فعالیت به ازای هر 15 تا 20 دقیقه حرکت، نصف لیوان مایعات بنوشید. هر چه هوا گرم تر و مرطوب تر باشد و فعالیت و تعریق تان بیشتر باشد نیازتان به آب، املاح و استراحت بیشتر است. اگر اتلاف آب و املاح بدن تان بیش از حد قابل جبران شد، باید از ادامه فعالیت در آن شرایط چشم پوشی کنید، وگرنه کمبود آب و تحلیل قوا به زودی شما را به این کار مجبور خواهد کرد.
2.  محافظت از آفتاب و گرما هنگام فعالیت در آب و هوای گرم و مرطوب حتما به اندازه کافی استراحت کنید و از فشار زیاد و فعالیت مداوم بپرهیزید. در هوای گرم به ازای هر نیم ساعت به 5 دقیقه استراحت نیاز دارید. لباس مناسب در هوای گرم بسیار حیاتی است. پوشش شما باید نازک، گشاد، با رنگ روشن باشد و هوا به راحتی در لابلای آن جریان یابد. استفاده از کلاه، دستکش، روسری یا شال، شما را از آفتاب و گرما مصون میدارد. گذاشتن یک پارچه خیس روی سر و گردنتان بسیار به خنک شدن و خنک ماندن کمک خواهد کرد.
3. پرهیز از آب و هوای خطرناک برای فعالیت در آب و هوای گرم بهترین زمان فعالیت، ساعات آغازین و پایانی روز است و از فعالیت در ساعات میانی روز باید پرهیز کرد. در بعضی شرایط نمی توان به فعالیت ادامه داد. در بعضی از آب و هواها بسیار گرم قرار گرفتن در آنها حتی بدون فعالیت هم می‌تواند خطرناک باشد.