خواب یکی از مهم‌ترین مسائل در طب سنتی ایران است البته باید دانست که در مزاج سرد و‌تر افراد نیاز بیشتری به خواب دارند و همچنین در مزاج گرم و‌تر نیز به دلیل اینکه رطوبت مغز بیشتر است، افراد به خواب بیشتری نیاز دارند.
خواب انواع خستگی را از بین می‌برد و موادی که بیش از حد میل به تخلیه دارند را در بدن ذخیره می‌کند البته خوابیدن می‌تواند موجب دفع مواد زائد شود.
زمان خوابیدن:
خواب در هضمی که تقریبا ختم شده اثر ننموده، و مزاحمت و منعی هم در اختتام آن ایجاد نمی کند ولی هرگاه هضم تازه شروع شده باشد، خواب به قدری به هضم سرعت می‌دهد که غذاها هضم نشده و غیر نَضیج از معده خارج می‌شوند؛ مثل آن که عضو مزبور خواب مانده و غذا تغییرنکرده از آن جا فرار نماید. لهذا ممکن است اختلالات عمل هضم و مخصوصا پس از بیدار شدن، کسالت و مغص و بلغم زیاد در دهان و امثال این‌ها ظاهر گردد.
برای ایجاد خواب آرام و عمیق رعایت نکاتی ضروری است:
1- باید شام یا غذای شب حداقل 2 تا 2.5 ساعت قبل از خواب صرف شود.
2- باید کارهای فکری شدید حداقل 1 تا 1.5 ساعت قبل از خواب قطع شود.
3- باید اتاق خواب به خوبی تهویه گردیده و بی‌سر و صدا و در موقع خوابیدن کاملا تاریک باشد.
همچنین از نظر حکیم جرجانی؛ بهترین وقت خواب زمانی است که طعام از فم معده فروگذشته باشد و در قعر معده افتاده و قوت هاضمه معده بر آن، تصرفی تمام کرده باشد. البته با معده خالی خفتن نیز زیان دارد و حرارت غریزی را ضعیف می‌کند و تن را لاغر می‌گرداند. و خواب روز، “رطوبت” و “نزله” آرد، خصوصا در زمستان، و رنگ چهره را تباه و تن را سست کند و کسلی و سقوط شهوت آرد، و بدترین چیز برای مزاج سرد بسیار خفتن است، و کسانی که به بسیار خفتن در روز عادت کرده باشند، باید بتدریج از آن عادت بازگردند، و خواب روز جاىگزین خواب شب نیست و چهره را زرد می‌کند.
⇠ دفع عرق بدن در زمان خواب فعال‌تر از زمان بیداری است و اگر کسی هنگام خواب بدون علت خارجی بسیار عرق می‌کند، نشانه آن است که بیش از حد غذا مصرف کرده و گرمی بدن او افزایش پیدا کرده است.
⇠ خواب سنگین خوابی است که پس از مصرف غذا و آرامش بعد از آن انجام شود که خوابیدن قبل از چنین آرامشی خوابی خوش و پیوسته نیست البته خوابیدن در هنگام روز می‌تواند موجب افزایش سردی و رطوبت بدن شود. به همین دلیل موجب تنبلی و کسل شدن افراد می‌شود.
⇠ بهتر است افراد با طبیعت سرد و‌تر و سردمزاج روزانه 8 ساعت خواب داشته باشند همچنین افرادی که دارای طبیعت گرم و‌تر هستند روزانه به 7 ساعت خواب نیاز دارند و افرادی که دارای طبیعت سرد و خشک هستند روزانه به 6 ساعت خواب نیاز دارند و افرادی که گرم‌مزاج هستند نیز روزانه به 6 ساعت خواب نیاز دارند.
⇠ هنگام خواب حرارت به درون بدن پیش می‌رود، درون بدن فرد گرم است، ولی خارج از بدن سرد است به همین دلیل در گرمای تابستان نیز افراد نیازمند پوشاندن بدن خود به هنگام خواب هستند.
⇠ هضم یکی از فعالیت‌هایی است که در هنگام خواب صورت می‌گیرد، به همین دلیل حرارت بدن داخل سیستم گوارشی جمع می‌شود و به هضم غذا کمک می‌کند و اگر فرد شب گرسنه بخوابد، چون معده او خالی است و حرارت به داخل معده می‌رود، موجب لاغری و ضعف بدن فرد می‌شود.
⇠ خواب خوب خوابی است که وقتی فرد بیدار شود احساس آرامش و سبکی کند.
⇠ خواب زیاد موجب چاق شدن بدن می‌شود و سردی و رطوبت بدن را افزایش می‌دهد؛ افرادی که دارای طبیعت سرد و‌تر و گرم و‌تر هستند به خواب بیشتر احتیاج دارند چرا که بدنشان رطوبت زیادی دارد. افرادی که دارای طبیعت گرم و خشک و سرد و خشک هستند، چون بدنشان خشک است به خواب کمتری نیاز دارند.
⇠ خواب بعدازظهر یکی از مضرترین خواب‌هاست چرا که موجب ضعف حافظه، رخوت، کسلی و افزایش رطوبت بدن می‌شود.
.
• دم‌نوش‌هایی برای داشتن خواب راحت
⇠ مصرف برخی دم‌نوش‌ها مثل گل‌گاوزبان، جوشانده عناب و سنبل‌الطیب آرام‌بخش بوده و برای داشتن خوابی آسوده توصیه می‌شوند همچنین مصرف عرق بیدمشک، دم‌نوش به‌لیمو و نبات نیز موثر است.
⇠ اصلاح برنامه غذایی و نخوردن غذاهای نفاخ در شب راهی برای رفع اختلالات خواب است.
⇠ مصرف سبزیجاتی مثل کاهو یا خوراکی‌هایی که رطوبت زیادی دارند مثل جو و بادام خام قبل از خواب به دلیل حفظ آب و رطوبت بدن توصیه می‌شوند.
⇠ به جای خوردن چای و قهوه قبل از خواب بهتر است چای بابونه و بیدمشک خورده شود.
⇠ ماساژ درمانی، رعایت درجه دما و نور اتاق که خیلی سرد یا گرم نباشد یا روشن نباشد و حمام کردن برای رفع اختلالات خواب توصیه می‌شوند.
⇠ مصرف یک لیوان آب یا شیر قبل از خواب نیز برای داشتن خوابی راحت توصیه می‌شود.
⇠ مصرف عسل و خرما نیز موثر است.
⇠ دم‌کرده بادرنجبویه و آویشن نیز توصیه شده است.
⇠ از مصرف ترشی قبل از خواب پرهیز شود و در مقابل ترکیب روغن‌زیتون، عسل و سرکه مصرف شود.
⇠ برای رفع بی‌خوابی مصرف گشنیز بسیار موثر است.
⇠ همچنین کدوتنبل نیز سرشار از ویتامین A. است و شیره تخم کدو همراه با شیر یک مسکن محسوب می‌شود.
⇠ کاهو نیز سرشار از ویتامین A، B، C. است و به دلیل داشتن مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، فسفر، منیزیم، منگنز، ید، روی و مس در رفع بی‌خوابی موثر است.
⇠ همچنین بهتر است فرد بی‌خواب در مکانی تاریک و کم‌نور بخوابد و کمی گلاب در آن محل پاشیده شود.
⇠ مصرف غذا‌هایی مثل آش جو، آش کدو و کاهو و هویج مناسب است. همچنین می‌توان زعفران و دارچین را بر پیشانی گذاشت.
⇠ دم‌کرده گل بیدمشک نیز روزانه دو تا سه فنجان مصرف شود چرا که اعصاب را آرام و خواب را زیاد می‌کند.
⇠ گیاه ترخون نیز از بی‌خوابی جلوگیری می‌کند. این گیاه همانند یک آرام‌بخش عمل می‌کند.
⇠ دم‌کرده گیاه خرفه نیز برای رفع بی‌خوابی و راحتی اعصاب موثر است.
⇠ همچنین جوشانده برگ گشنیز، کاهو، زعفران و برگ شقایق، به‌صورت ماساژ سر توصیه می‌شود.
⇠ بوئیدن گل نیلوفر و مالیدن جوشانده گل بنفشه بر سر و بر شقیقه‌ها مفید است. همچنین می‌توان از گیاه بابونه استفاده کرد، چون به آرام‌بخشی شهرت دارد. این گیاه حتی برای کودکان مفید و بی‌ضرر است.
.
غذاهای مفید برای بی‌خوابی
10-12 عدد بادام را خیس کنید و سپس پوست کنده و رنده کنید و با شیر بز به شکل حریره بادام درست کنید و چندبار در روز میل کنید. این غذا حتی می‌تواند شام خوبی برای شما باشد. روزی 21-30 عدد مویز به عنوان میان وعده نوش جان کنید. عصرها فالوده سیب بخورید. یکی دو عدد سیب را رنده کرده و با کمی گلاب یا بید مشک و یک قاشق عسل یا شکر مخلوط کنید. فالوده سیب خواص زیادی دارد که یکی از آنها کمک به ایجاد آرامش و رفع بی‌خوابی است. کاهوی تازه با سکنجبین شیرین و کمی دارچین هم از خوراکی‌های خوب است که از قدیم برای رفع بی‌خوابی توصیه شده است. غذای دیگری که مناسب شام است سوپ جو با گشنیز و اسفناج و شوید تازه است. بهتر است در این سوپ از گوشت پرندگان کوچک استفاده کنید.
.
درمان‌های گیاهی برای خواب خوب
برای اینکه شب خواب راحتی داشته باشید، دست کم روزی 15 دقیقه ورزش یا پیاده‌روی تند داشته باشید. شب‌ها با آب نیم گرم دوش بگیرید سپس نیم تا یک ساعت استراحت کنید و شام سبک میل کنید و قبل از خواب همسرتان خواهش کنید بدن و پشت شما را آرام و ملایم ماساژ دهد. اگر همسرتان خسته است یا حوصله ندارد، می‌توانید روغن بنفشه، نیلوفر، بادام، کدو و گل سرخ تازه را روی پیشانی و پشت گوش و داخل پره‌های بینی بمالید. پاشویه با جوشانده بنفشه، گل سرخ ، تخم کاهوی کوبیده و گشنیز به مدت 20 دقیقه تا زانو به شما کمک می‌کند راحت‌تر به خواب بروید. یادتان باشد که اتاق خواب شما باید کاملا تاریک و بی‌صدا و رختخوابتان نرم و راحت باشد. از چراغ خواب استفاده نکنید و دمای اتاق را معتدل نگه دارید.
.
منابع:
.https://www.hidoctor.ir
.https://snn.ir
مجله عطاری و طب سنتی
