ریحان

نام و مزاج

ریحان از خانواده‌ی نعناعیان  است. نام‌های رایج ریحان عبارتند از: صعتر هندی، نازبویه، شاهسفرم، سلطان الریاحین، ضیمران، ریحان الملک، ضمیران

طبیعت ریحان از دیدگاه طب ایرانی درجه اول گرم و درجه دوم خشک است.

.

معرفی

در تخم ریحان ترکیباتی نظیر روغن خوشبو، لعاب، لینالول، استراگل، سینئول، اوژنول، متیل کاوی کول، اوسیمن، سینامات متیل، مواد قلیایی، آنتول و سسکی ترپن و در برگ ریحان ماده ای به نام اوسیمن وجود دارد.
قسمت مورد استفاده‌ی دارویی این گیاه سر شاخه‌های گل دار و برگ‌های تازه یا خشک شده‌ی آن است.

.

خواص

• ریحان دارای خواص آرام بخشی است.
•  مقوی معده و روده و تقویت کننده‌ی قلب است.
• ضد اسهال، بادشکن و ضد عفونی کننده‌ی دهان و دستگاه گوارش است.
• ضد گریپ و آنژین، ضد تشنجات دردناک، ضد التهاب و ضد اسپاسم است.
• خواب آوری و ضد سردرد و میگرن
•  ملین، تونیک، مقوی و محرک اشتها است.
•  کمک به هضم غذا و شیر افزا بودن از دیگر خواص آن است.
•  ریحان مدر است.
• جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم‌های جمیع اعضا و تنگی نفس مفید است
• قوای ذهنی را افزایش می‌دهد. معده‌های ضعیف را تقویت می‌کند. بوداده‌ی تخم ریحان برای اسهال مزمن و بیماری روده تحریک پذیر مفید است. ضماد برگ و کوبیده تخم آن برای ورم و درد مفاصل مفید است و می‌تواند دربهبود بیماران مبتلا به کم کاری تیرویید نیز بسیار موثرباشد.
•  در ضعف و بی‌حالی‌های عصبی و اضطراب‌های صرعی جنبه‌ی درمانی دارد.
•  آب تازه‌ی ریحان را می‌توان به صورت قطره برای بیماری‌های التهابی گوش یا به صورت دهان شویه برای درمان برفک یا خوشبو کننده‌ی دهان استفاده کرد.
•  جوشانده‌ی 7 تا 10 گرم تخم آن در یک لیتر آب به عنوان داروی ضد اسهال و پیچش شکم استفاده می‌شود.
•  برای بهبود ضعف معده و سرفه مفید می‌باشد.
•  رایحه‌ی آن دل انگیز است.
•  جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم‌های جمیع اعضا و تنگی نفس مفید است.
•  بوئیدن آن برای سردرد گرم مزاجان و مسافرین و رفع وبا مفید می‌باشد.
• تخم آن معتدل کننده مزاج و مقاوم در برابر سموم است.
• کمی مخدر است.
• مالیدن اسانس ریحان روی پوست سبب دفع پشه می‌گردد.

.

موارد منع مصرف

مصرف طولانی مدت آن به خاطر پتانسیل اثر سرطان زایی ترکیب استراگل ممنوع است.
مصرف این گیاه در اطفال و یا کودکان نوپا ممنوع است که به خاطر جزء سمی استراگل آن می‌باشد.
مضرّ دماغ است.

مصرف ریحان در دوران بارداری

در بارداری به دلیل اثر تحریک کننده‌ی رحم و سقط آوری، همچنین اثر موتاژنیک ترکیب موجود در روغن فرار آن (استراگل) نباید مصرف شود. البته مصرف آن به اندازه‌ی مقدار کمی که در سبزی خوردن استفاده می‌شود مشکلی ایجاد نمی کند بلکه به صورت دارویی و دمکرده نباید استفاده شود.

مصرف ریحان در دوران شیردهی

در مادران شیرده به خاطر اثر موتاژنیک جزئی فرار آن یعنی استراگل نباید مصرف شود.

تداخلات دارویی و ریحان

با توجه به نبود مستندات علمی، بهتر است با احتیاط مصرف شود.

.

شیوه استفاده

• ریحان در موارد سوء هاضمه، قولنج، گزش زنبور، خستگی، دلشوره، رفع سردرد‌های عصبی، تقویت عمل دستگاه هضم، رفع نفخ، رفع غم و غصه و نوراستنی (بی خوابی و ضعف اعصاب)، رفع التهابات مجاری ادرار و ورم کلیه، دفع ترشحات مهبل، ترش کردن معده و اختلالات هاضمه با منشاء عصبی، اتساع معده، خونریزی دماغ، بواسیر، دل پیچه، سرگیجه، اختلالات دستگاه تنفسی، سرفه، سیاه سرفه، افزایش ترشحات شیر، اسپاسم‌های معده، بی‌خوابی‌های عصبی، سردرد‌های عصبی و یکطرفه (میگرن) به شکل دم کرده 20 تا 50 گرم در یک لیتر آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• می توانید ریحان را به عنوان سبزی با غذا میل کنید.
• می توان اسانس آن را تهیه کرد و استفاده نمود.
• خوردن تخم ریحان نیز فوایدی دارد که بیان کردیم.
• حتی بوی ریحان نیز فوایدی از جلمه برطرف کردن بوی بد دهان دارد.

منبع: همکار متخصص طب‌سنتی آقای دکتر محمد عسکرفراشاه