استرس در کودکان و علائم آن

بیشتر بزرگسالان دوران کودکی خود را شادترین زمان زندگی خود می‌دانند. اما ما خیلی سریع فراموش می‌کنیم که کودک بودن گاهی اوقات می‌تواند استرس زا باشد.

علائم استرس و اضطراب در کودکان اغلب خود را به صورت تغییرات جسمی یا رفتاری نشان می‌دهد. کودکان بسته به سن، خصوصیات فردی و مهارت‌های مقابله ای، به استرس واکنش متفاوت نشان می‌دهند. بسیاری از والدین مسایلی که موجب استرس فرزندشان می‌شود را نادیده می‌گیرند.

دانستن علایم استرس در کودکان و علل ایجاد کننده‌ی آن، برای والدین اهمیت زیادی دارد. والدین معمولاً می‌توانند در مدیریت استرس و اضطراب به فرزندانشان کمک کنند، اما برخی از کودکان ممکن است اختلال اضطرابی داشته باشند و باید از کمک‌های حرفه ای بهره مند شوند. در این مطلب با ما همراه باشید تا به علایم اضطراب کودکان، روش‌های درمان و علل آن پی ببرید.

.

علل شایع استرس کودکی

منبع اضطراب و استرس در کودکان می‌تواند یک عامل بیرونی داشته باشد، مانند مشکل در مدرسه، تغییر در خانواده یا درگیری با دوستان. احساس اضطراب همچنین می‌تواند در اثر احساسات و فشارهای درونی کودک ایجاد شود، مانند تلاش برای کسب نمرات عالی در مدرسه یا جلب رضایت دوستان. برخی از دلایل عمده استرس در کودکان عبارتند از:

• تغییرات بزرگ در خانواده
• برنامه‌های فشرده روزمره
• مشکل در مدرسه
• عدم محبوبیت
• قلدری و خشونت
• رویداد فاجعه بار در اخبار یا محل زندگی
• یک فیلم یا کتاب ترسناک

.

استرس چگونه بر کودکان تأثیر می‌گذارد؟

کودکان ممکن است استرسهای متفاوتی نسبت به والدین خود داشته باشند (از جمله نگرانی از عملکرد خوب در مدرسه، روابط با خواهر و برادر و همسالان و وضعیت مالی خانواده). کودکان احساسات دیگران را هم درک می‌کنند به این معنا که استرس اطرافیان می‌تواند بر کودک اثرگذار باشد.

به دلیل اینکه مغز کودکان هنوز در حال رشد است، مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و استرس می‌تواند تأثیر درازمدت مضری بر رشد آنها بگذارد. استرس بر روندهای بیولوژیکی تأثیر می‌گذارد و مغز و بدن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

استرس پاسخ طبیعی بدن به شرایط مطلوب یا نامطلوب است. از نظر بیولوژیکی، این به معنای کمک به ما در مقابله با زندگی یا مرگ است. این پاسخ بدن باعث تغییر در هورمون‌ها (از جمله ترشح کورتیزول و آدرنالین) می‌شود که باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب می‌گردد.

.

نشانه‌های استرس در کودکان

برای کودکان خردسال تقریباً غیرممکن است که حالات عاطفی خود را به والدینشان بگویند، بنابراین تشخیص علائم و نشانه‌ها بر عهده شماست:

1- کابوس‌های شبانه

ترس مربوط به خواب یک پاسخ متداول به تجربیات استرس زا یا آسیب زا است. گفتن داستان برای فرزندتان در مورد بچه‌های دیگر با احساساتی مشابه، می‌تواند به بهبودی آنها کمک کند. نقل داستان برای کودک این امکان را به آنها می‌دهد که بداند احساساتش را درک می‌کنید.

.

2- مشکل در تمرکز و انجام کار در مدرسه

فشارهای تحصیلی و اجتماعی، عمده ترین دلایل استرس در کودکان است. درست است که فعالیتهای خارج از برنامه می‌توانند خروجی مفیدی داشته باشد اما برنامه ریزی بیش از حد باعث اضطراب می‌شود. به کودک خود کمک کنید تا اولویت‌های خود را به طور مناسب متعادل کند.

.

3- افزایش پرخاشگری

برخی از کودکان هنگام استرس، با پرخاشگری جسمی (گاز گرفتن، لگد زدن، ضرب و شتم) یا پرخاشگری کلامی (فریاد زدن یا بد دهنی) واکنش نشان می‌دهند. آنها همچنین در انجام کارهایی که نیاز به صبر دارد، مشکل دارند. اگر صحبت با فرزندتان کمکی نمی کند، با یک متخصص مانند پزشک یا روانشناس مشورت کنید.

.

4- مشکل در خواب

استرس می‌تواند خوابیدن یا به خواب رفتن کودک را دشوار کند و بر کیفیت خواب او تأثیر بگذارد. این به نوبه خود باعث افزایش استرس در طول روز می‌شود. تغییر در الگوهای خواب، دیدن کابوس یا نرفتن کودک به رختخواب، همه نشانه هایی از استرس است که ممکن است آنها را در شب بیدار کند.

برای کمک به بهبود خواب، یک الگوی خواب مناسب و آرام پیدا کنید که به کودک در داشتن خواب باکیفیت کمک کند. از موسیقی‌های آرام بخش، نور مناسب اتاق یا مراقبه استفاده کنید تا به فرزندتان آرامش دهید. برنامه‌های بسیاری برای کمک به کودکانی که از اضطراب و استرس رنج می‌برند وجود دارد، یوگا و ورزش را هم امتحان کنید.

.

5- تغییر در عادات غذا خوردن

تغییرات چشمگیر در عادات غذایی نیز می‌تواند نشانه استرس فرزند شما باشد. آنها ممکن است یا به راحتی غذا بخورند تا احساس بهتری داشته باشند یا در پاسخ به وضعیتی استرس زا، بی‌اشتهایی را تجربه کنند. غذا خوردن همراه خانواده می‌تواند به کودک شما کمک کند تا الگوهای غذایی سالم داشته باشد و به او فرصت دهد تا درباره هر مسئله ای که ممکن است موجب نگرانی و استرس می‌شود، با شما صحبت کند.

.

6- شب ادراری

کودکانی که احساس ناامنی می‌کنند یا ذهن مشغولی دارند، ممکن است نیاز به توالت رفتن را احساس نکنند. به فرزند خود اطمینان دهید که در صورت بروز چنین مشکلی، عصبانی نخواهید شد. برای رد مشکلات پزشکی که می‌تواند باعث شب ادراری شود، به پزشک مراجعه کنید.

.

7- بیش فعالی

وقتی کودکان نتوانند استرس شان را تحمل کنند، انرژی‌های منفی خود را به طرق دیگر تخلیه می‌کنند. نشان دادن خشونت، فرار یا دائما نافرمان بودن راه هایی برای هشدار دادن به بزرگسالان است که نشاندهنده‌ی وجود یک مشکل است. به کودک کمک کنید که انرژی خود را به صورت مثبت و آرام بخش تخلیه کند. از جمله‌ی این روشها عبارتنداز تمرینات تنفس عمیق، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، تمرینات کششی یا یوگا.

.

8- درد و نارحتی

افراد کمی هستند که ناراحتی‌های روانی خود را بصورت جسمی نشان می‌دهند. گاهی اوقات یک درد معده ساده و مکرر می‌تواند نشان دهنده‌ی یک مسئله عمیق تر باشد. سردرد، استفراغ و گرفتگی عضلات نیز می‌تواند با استرس عاطفی مرتبط باشد. پس از اطمینان از اینکه کودک شما رژیم غذایی سالمی دارد و می‌تواند همه‌ی غذاها را بخورد، انواع غذاهای مغذی و سالم را در رژیم غذایی روزمره او بگنجانید. آجیل، ماهی قزل آلا، اسفناج و جو دوسر غذاهایی هستند که می‌توانند مقاومت بدن را در مقابل استرس بالا ببرند.

.

9- دوری از خانواده و دوستان

اسباب کشی، طلاق، بدنیا آمدن خواهر یا برادر جدید یا زورگویی در مدرسه می‌تواند باعث شود کودک احساس ترس و وحشت کند و گوشه گیر شود. به فرزند خود توجه مثبت زیادی نشان دهید و برا حفظ آرامش و راحتی اش تلاش کنید. اگر گمان می‌کنید فرزندتان با دوستان مدرسه اش مشکل دارد، با معلم فرزند خود صحبت کنید.

.

10- توجه بیش از حد نسبت به مشکلات جزئی

بعضی اوقات فشار برای خشنود کردن والدین باعث می‌شود کودکان کمال گرا شوند و مرتباً نگران باشند. اعتماد به نفس فرزند خود را تقویت کنید تا او بتواند با چالش‌ها روبرو شود و مشکلات را به تنهایی حل کند.

.

11- تغییر در رفتار

جستجوی تغییرات اساسی در رفتار می‌تواند به تشخیص علائم استرس در کودکان کمک کند. همچنین این راهی مناسب برای آگاهی از سلامت عاطفی فرزند شما است.

به عنوان مثال، عصبانیت ناگهانی و گریه بیش از حد کودکان می‌تواند به معنای آن باشد که آنها از فشارهای عصبی و استرس زیادی رنج می‌برند.

.

12- نگرانی بیش از حد

نگرانی بخشی از زندگی روزمره است اما وقتی شروع به تحت تأثیر قرار دادن توانایی فرزند شما کرد، ممکن است ناشی از استرس بیش از حد باشد.

به خاطر داشته باشید که گاهی اوقات کودکان آنقدر نگران می‌شوند که ممکن است این اضطراب بالینی تلقی شود. اگر فرزند شما آنقدر نگران است که او را در شب بیدار نگه می‌دارد و یا دائما و بی‌دلیل می‌ترسد، به پزشک یا روانشناس مراجعه کنید.

اگر متوجه تغییراتی شده اید و نگران هستید، با کودک خود صحبت کنید. در یک لحظه آرام او را به یک طرف ببرید و یک گفتگوی کوتاه داشته باشید. بهتر است این گفتگو دو نفره باشد. کودک ممکن است علل ناراحتی خود را به شما بگوید. سعی کنید از سوال‌های زیر استفاده کنید:

• این روزها چه احساسی داری و چه چیزی باعث نگرانی تو شده است؟
• آیا در این روزها چیزی تغییر کرده است؟ مشکلی وجود دارد؟
• می خاستم با تو صحبت کنم چون احساس می‌کنم اخیرا تغییر کرده ای، همه چیز خوب است؟

.

کمک به کودک در مقابله با استرس و اضطراب

1-برای کودکتان وقت بگذارید

برای انجام فعالیتهای سرگرم کننده یا بودن در کنار کودک، وقت بگذارید. از او درباره روزشان سؤال کنید و به چیزهایی که برایش مهم است علاقه نشان دهید. اما سعی کنید از اجبار آنها برای صحبت در مورد نگرانی‌های خود اجتناب کنید. کودکان وقتی احساس راحتی می‌کنند، در مورد نگرانی هایشان صحبت می‌کنند.

.

2- کودک را به داشتن خواب خوب تشویق کنید

داشتن خواب کافی و استراحت می‌تواند به کودکان در مقاومت در برابر استرس کمک کند. کودکان به میزان مختلف خواب در سنین مختلف احتیاج دارند. یک محیط آرام و راحت برای فرزندتان فراهم کنید تا از هر گونه استرس و تشویش به دور باشند.

.

3- به فرزندتان غذای سالم بدهید

سعی کنید مطمئن شوید که کودک روزانه حداقل پنج سهم از انواع میوه و سبزیجات را می‌خورد. اگر فرزندان شما از خوردن میوه و سبزیجات اجتناب می‌کنند، روش‌های ابتکاری زیادی برای گنجاندن آنها در رژیم غذایی وجود دارد. مثلا می‌توانید کمی سبزیجات (بصورت پوره) به غذای مورد علاقه‌ی کودک اضافه کنید و به او بدهید.

.

4- استرس را عادی جلوه دهید

ممکن است یادآوری این نکته به فرزندانتان مفید باشد که برخی از استرس‌ها در زندگی کاملاً طبیعی هستند و همه تحت تأثیر آن قرار گرفته‌اند و باید روش‌های مقابله با آن را پیدا کنند. توضیح اینکه استرس یک حالت و احساس نرمال است، می‌تواند به آنها اعتماد به نفس لازم برای مدیریت استرس را بدهد.

.

5- کودک را فعال نگه دارید

فعالیت بدنی می‌تواند به کودکان و بزرگسالان در مدیریت استرس کمک کند، بنابراین مطمئن شوید که فرزندان شما به میزان زیادی ورزش می‌کنند. سایر مواردی که می‌توانید امتحان کنید شامل تکنیک‌های آرامش بخش و حتی مواردی مانند تمرین‌های تنفسی است.

.

چه موقع لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟

در بسیاری موارد، فرزندپروری خوب می‌تواند به تسکین استرس فرزند شما کمک کند. اما گاهی اوقات عوامل استرس زا برای مقابله در خانه یا مدرسه بسیار زیاد است. در صورت مشاهده‌ی موارد زیر با پزشک متخصص کودک خود مشورت کنید:

• نشان دادن علائم ترک، افسردگی یا ناراضی بودن.
• نمایش احساسات عاطفی بیش از حد، مانند ترس یا عصبانیت.
• انجام کار بد در مدرسه یا امتناع از تعامل با مردم.

همچنین عوامل استرس زا مختلفی را که بر کودکان تأثیر می‌گذارد بدانید، زیرا انواع استرس در سن‌های مختلف متفاوت است. درک این مسئله مهم است که حوادثی که بزرگسالان آن را ناچیز می‌دانند، می‌تواند موجب استرس شدید در کودکان شود. این اولین قدم برای شناخت استرس است. مهمترین کاری که می‌توانید برای مقابله با استرس کودکان انجام دهید این است که احساساتشان را درک کنید و در صورت لزوم، به روانشناس یا پزشک مراجعه کنید.