کم خونی وقتی اتفاق می‌افتد که کمبود آهن در بدن وجود داشته باشد و باعث افت سطح هموگلوبین (عامل حمل اکسیژن در گلبولهای قرمز) شود یا اینکه میزان گلبولهای قرمز خون کاهش یابد. بدون آهن کافی، بدن نمی تواند هموگلوبین لازم را ایجاد کند تا خون غنی از اکسیژن را به سراسر بدن برساند.
از آنجا که بافت‌های بدن کودک مقدار کمتری از میزان اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند، قادر نخواهند بود به طور مؤثر عمل کنند.
پروفسور Mitch Blair، از کالج رویال کودکان و اطفال، می‌گوید: “انواع مختلف کم خونی وجود دارد که هرکدام علت متفاوتی دارند اما کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع آن است.”
آهن یک ماده معدنی اساسی است که به گلبولهای قرمز خون کمک می‌کند تا اکسیژن را در بدن انتقال دهد و برای رشد مغز و سیستم عصبی بسیار مهم است. بدون آهن کافی، کودکان می‌توانند به کم خونی فقر آهن مبتلا شوند. آنمی یک بیماری شایع است که بر سطح انرژی و سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد و با مشکلات رفتاری در ارتباط است.
نوزادان و کودکان زیر دو سال به احتمال زیاد دچار کم خونی می‌شوند زیرا به سرعت در حال رشد هستند و به آهن بیشتری احتیاج دارند. این آهن مورد نیاز ممکن است همیشه از طریق رژیم غذایی کودک جبران نشود.
.
کم خونی فقر آهن در نوزادان چقدر شایع است؟
تقریباً 3 درصد از کودکان زیر دو سال دچار کم خونی فقر آهن هستند. نوزادان و کودکان بین 9 تا 18 ماه، بیشترین خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن را دارند.
.
آیا کودک من در معرض خطر کم خونی است؟
همه کودکان بین 9 تا 24 ماه، در معرض خطر کم خونی هستند، اما این نوزادان بیشترین خطر را دارند:
◉ نوزادان نارس و کم وزن هنگام تولد پس از 2 ماهگی و بالاتر. نوزادان رسیده در ماههای آخر، به مقدار کافی آهن در بدن خود ذخیره کرده اند. این ذخیره‌ها می‌توانند چهار تا شش ماه دوام داشته باشند. ذخیره آهن نوزادانی که به طور نارس به دنیا می‌آیند ممکن است فقط حدود دو ماه ادامه داشته باشد.
◉ کودکانی که قبل از یک سالگی، شیر گاو می‌نوشند. شیر گاو حاوی آهن کمی است. همچنین در جذب آهن بدن اختلال ایجاد می‌کند و ممکن است جایگزین برخی غذاهای غنی از آهن در رژیم غذایی شود. شیر همچنین می‌تواند باعث تحریک روده کودک و خونریزی شود. این دفع آهسته خون در مدفوع – همراه با کمبود آهن – می‌تواند باعث کم خونی شود. سعی کنید پس از 1 سالگی دادن شیر گاو به کودک را شروع کنید. بجای آن از غذاهای مقوی و سرشار از آهن استفاده نمایید. بهتر است کنار این غذاها از غذاهای حاوی ویتامین C (مانند مرکبات) هم استفاده کنید تا آهن غذا بطور موثرتری جذب شود.
◉ نوزادان شیرخواری که پس از 4 ماهگی، هیچ ماده غذایی سرشار از آهن دریافت نمی کنند. آهن موجود در شیر مادر سه برابر بیشتر از آهن موجود در شیرخشک جذب می‌شود. اما این ممکن است کافی نباشد و زمانی که کودک شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کند، به آهن اضافی به شکل غلات غنی شده و سایر غذاهای غنی از آهن احتیاج دارد.
◉ نوزادان شیرخشکی که از شیرخشک غنی شده با آهن استفاده نمی کنند. امروزه بیشتر انواع شیرخشک کودک با آهن غنی شده است. برای اطمینان از دریافت آهن کافی، سعی کنید از این نوع شیرخشک استفاده کنید.
.
علایم کم خونی در کودکان چیست؟
متأسفانه اغلب تشخیص کم خونی دشوار است، زیرا بسیاری از نوزادان هیچ علامتی از خود نشان نمی دهند. در اینجا علائم کم خونی در نوزادان آورده شده است:
1- پوست رنگ پریده: وقتی کودک کم خون می‌شود، رنگ و بافت پوست خود را از دست می‌دهد و رنگ پریده و کسل کننده به نظر می‌رسد. این رنگ پریدگی عمدتاً در اطراف پلک‌ها و دست‌ها قابل توجه است.
2- بی‌حالی (خستگی زیاد): نوزادان کم خون ممکن است انرژی کمی داشته باشند و بیشتر اوقات خواب آلوده و خسته باشند. این کودکان نسبت به کودکان همسن خود، فعالیت بدنی و جنب و جوش کمتری دارند.
3- ضعف: کودک مبتلا به کم خونی تمام وقت خسته است و به انجام فعالیت‌ها و بازی، علاقه ای نشان نمی دهد.
4- بی‌اشتهایی و بی‌علاقگی به خوردن غذا: اگر کودک شما کم خون باشد، بسیار کم غذا می‌خورد یا اصلاً غذا نمی خورد. به اینصورت بدن آنها بتدریج ضعیف می‌شود.
5- تحریک پذیری: نوزادان ممکن است به دلایل نامعلوم به طور مداوم تحریک شوند و بزرگترها احتمالا علت آن را نمی دانند. این کودکان با کوچکترین محرک و یا عامل، عصبانی و پرخاشگر می‌شوند.
6- مشکل در تنفس: نوزادان کم خون ممکن است در تنفس خود مشکل داشته باشند و تلاش می‌کنند تا حد ممکن اکسیژن دریافت کنند. همچنین آنها اغلب از تنگی نفس رنج می‌برند.
7- ضربان قلب سریعتر: در نوزادان کم خون، قلب سعی می‌کند خون بیشتری را پمپاژ کند و از این رو با الگوی ضربان قلب نامنظم و سریعتر مواجه می‌شوند.
8- ورم اندام ها: برخی از نوزادان کم خون ممکن است ورم اندام‌های بدن مانند ورم دست و پا داشته باشند.
9- پیکا: پیکا یا هرزه خواری وضعیتی است که کودکان تمایل دارند چیزهای عجیب و غریب و بی‌ارزش مانند گل، گچ، فلز و غیره بخورند. این یک شاخص مهم از کمبود مواد مغذی بدن است.
10- کاهش سرعت رشد: از آنجا که بدن اکسیژن کافی برای فرآیندهای متابولیک خود دریافت نمی کند، نوزادان نسبت به سن خود از نظر دور سر، قد و وزن، رشد ضعیفی نشان می‌دهند.
بسیاری از نوزادان کم خون علائمی ندارند. در صورت بروز علائم، آنها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- داشتن پوستی رنگ پریده یا زرد.
- احساس ضعف و لاغری (داشتن انرژی کم).
- تغذیه ضعیف یا خسته شدن هنگام شیرخوردن.
- ضربان قلب سریع و تنفس سریع هنگام استراحت.
- خواب آلود بودن یا خستگی زیاد نسبت به فعالیت‌های انجام شده.
کم خونی خفیف ممکن است علامتی نداشته باشد. با پایین آمدن سطح آهن و شمارش خون، ممکن است کودک شما علایم زیر را نشان دهد:
- تحریک پذیر بودن
- تنگی نفس
- هوس خوردن چیزهای بی‌ارزش و غیرمعمول (هرزه خواری یا پیکا)
- بی اشتهایی و عدم میل به غذا
- احساس خستگی یا ضعف در تمام مدت
- دردناک بودن زبان
- سردرد یا سرگیجه
با کم خونی شدید، فرزند شما ممکن است علایم زیر را نشان دهد:
- آبی کم رنگ یا بی‌رنگی سفیدی چشم ها
- شکننده شدن ناخن ها
- رنگ پریدگی شدید پوست
.
کم خونی تا چه اندازه می‌تواند جدی باشد؟
اثرات طولانی مدت کم خونی در هر کودک متفاوت است. کم خونی اغلب، یک بیماری موقتی است که می‌تواند با تغییر رژیم غذایی یا احتمالاً دارو درمان شود.
با این حال، موارد جدی تر ممکن است منجر به عوارض بعدی شود که نیاز به مراقبت مداوم پزشکی داشته باشد. پزشک کودک در مورد اقدامات مورد نیاز، توصیه‌های لازم را به شما خواهد کرد.
خبر خوب این است که پس از تشخیص کم خونی، اثرات آن صرفاً با برخی تغییرات تغذیه ای یا گذراندن یک دوره درمانی برطرف می‌شود.
.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که نوزادان در صورت نارس به دنیا آمدن، در 12 ماهگی یا زودتر از نظر بیماری کم خونی مورد بررسی قرار گیرند. اما در صورت مشاهده علائم کم خونی، با پزشک کودک خود تماس بگیرید.
برای تعیین اینکه کودک شما کم خونی دارد یا نه، پزشک سطح هموگلوبین و هماتوکریت (درصد گلبولهای قرمز خون) خون را آزمایش می‌کند.
مکمل‌های آهن خوراکی به شکل شربت یا قرص هستند. مکمل‌های مختلف حاوی مقادیر مختلف آهن هستند. پزشک مناسب ترین مکمل را برای فرزند شما تجویز می‌کند. تنها در صورت تجویز پزشک از این مکمل‌ها استفاده کنید.
مصرف آهن زیاد در کودکان بسیار سمی است. برای جلوگیری از مصرف بیش از حد تصادفی، مکمل‌های آهن را دور از دسترس اطفال نگهداری کنید.
.
منابع :
.https://bestkid.ir
مجله والدین و کودک
