راهنمای ساز قانون

⇠ قانون یکی از کهن ترین سازهای ایرانی می‌باشد.این ساز از تبار سیتار هندی(cythare)است ولی در سده‌های میانی با نامهای canon و miocanon به کشورهای اروپایی برده شد.

⇠ قانون شامل جعبه ای چوبی به شکل ذوزنقه است و با دو انگشت سبابه و به کمک دو مضراب میان حلقه ای که به انگشتان وصل است نواخته می‌شود.این ساز از دیر باز در موسیقی ایران حضور داشته و توانایی بیان گوشه‌های موسیقی ایرانی را دارد.اما متاسفانه در کشور ما مهجور شده و در کشورهای همجوار مانند ترکیه و کشورهای عربی به آن توجه بیشتری شده است.

⇠ سابقه حضور قانون در موسیقی ایران به حدود 50 سال قبل می‌رسد.برخی بر این باورند که این ساز را افلاطون اختراع کرده است و بسیاری نیز آن را به فارابی دانشمند ایرانی نسبت می‌دهند،بعضی دیگر زادگاه آن را خراسان و یا موصل می‌دانند، اما هیچکدام از اینها دارای سند و مدرک معتبری نمی باشد.ولی جالب است بدانید که این ساز زیبا از خاور نزدیک به اروپا برده شده و با تغییراتی روی آن مورد استفاده قرار گرفته است.

.

قسمتهای مختلف ساز قانون  

1-جعبه چوبی ذوزنقه شکل

2-پرده گردان جهت تغییر صدا

3- گوشی وکلید کوک

4-خرک

5-پایه خرک

6-شیطانک

7-شبکه‌های صدا

8-سیمها

9-پوست

10-مضراب وحلقه‌های آن

.

شیوه نشستن و نواختن ساز قانون 

⇠ معمولا برای نواختن ساز قانون آن را روی پا و یا روی میز قرار می‌دهند.هنگام همکاری با ارکستر ،اگر نوازندگی قانون بصورت تکنوازی باشد در ردیف اول نوازندگان و اگر به عنوان همراه خواننده و ارکستر باشد روبرو می‌نشیند.

⇠ در صورتیکه برای نوازندگی قانون از میز استفاده شود بهتر است که میز از صندلی نوازنده کمی بلندتر بوده و شیب آن نیز به سمت نوازنده باشد،همچنین راحت تر است که زیر میز خالی باشد.

⇠ فرم اعضای بدن نیز در هنگام نوازندگی قانون از اهمیت زیادی برخوردار است.از جمله اینکه کمر باید کاملا صاف باشد،دست زاویه 90 درجه به خود بگیرد و آرنجها داخل بدن باشد، ضمن اینکه دستها باید در هنگام نواختن کاملا آزاد و بدون هیچگونه فشاری بر روی سیمها و با فاصله از سیم قرار بگیرد.

⇠ گاهی اوقات نیز نوازنده قانون بر روی زمین و به صورت چهار زانو می‌نشیند و ساز را روی پاهایش قرار می‌دهد.

.

• شیوهٔ نواختن

⇠ تکنواز (سولیست) قانون، هر گاه با ارکستر همراهی می‌شود، در ردیف اول نوازندگان می‌نشیند و اگر در نقش همراهی با تکسرا اجرا کند، روبروی او قرار می‌گیرد که در این حالت نقش رهبر تکسرا را ایفا می‌کند. برای نواختن ساز، آن را باید روی زانوها، یا روی میز قرار داد. نوازندهٔ قانون در حالیکه روی صندلی نشسته‌است، ساز را در هنگام نوازندگی روی زانوی خود می‌گذارد (تا 50 سال پیش، ساز خیلی پایین‌تر از بدن نوازنده قرار می‌گرفت).

⇠ نوازنده دو دست خود را به فاصلهٔ یک اکتاو روی ساز می‌گذارد و دست چپ اندکی دیرتر از دست راست به سیم زخمه می‌زند، در این حالت صوتی دو صدایی، و همنام به فاصلهٔ اکتاو از ساز شنیده می‌شود.

⇠ برای نواختن قانون، آن را روی میزی که تا اندازه‌ای به طرف نوازنه شیب داشته و با وضع نشستن متناسب باشد قرار داده، نوازنده مقابل آن می‌نشیند به طوری که قاعدهٔ بلند جعبه (که سیمهای ضخیم دارد) در پایین و نزدیک به نوازنده قرار گیرد. میز از صندلی نوازنده کمی بلندتر (و بهتر است زیر آن خالی) باشد، به طوری که در حالت نوازندگی اعضاء بدن به شکل زیر قرار گیرد:

⇠ ساعد با بازو یک زاویهٔ قائمه تشکیل دهد.

⇠ پشت، کاملاً صاف باشد و به طرف جلو خم نشود.

⇠ آرنجها بیرون از بدن قرار نگیرد.

⇠ دستها روی سیمها تکیه نکند.

⇠ هر دو دست از شانه‌ها در حالت نواختن آزاد باشد. (به دست فشاری وارد نشود) گاه ممکن است بنا به ضرورت مجبور به قرار دادن قانون بر روی پا باشیم. در این شرایط یک پا را بر روی پای دیگر انداخته و ساز را روی پا قرار می‌دهیم. حتی می‌توان روی زمین (به اصطلاح عامیانه چهار زانو) نشست و ساز را روی پاها قرار داد.

• برای نواختن ساز قانون معمولاً دو طریقه به کاربرده می‌شود:

1- دست‌ها در دو طرف: هنگام اجرای ساز، دست راست به موازات پوست قانون (در قسمتی که پوست به چوب می‌چسبد) و دست چپ در سمت چپ ساز به موازات پرده گردانها و به‌طور مایل حرکت کند. به این ترتیب دستها در دو طرف ساز قرار می‌گیرند.

.

• طریقه مضراب زدن:

⇠ ابتدا روی یکی از سیمها به وسیلهٔ دست راست یا چپ ضربه‌ای بزنید (موقع مضراب زدن انگشتهای نشانه باید از بند آخر خم شود) به طوری که وقتی مضراب سیم را لمس کرد صدایی که از آن برمی‌خیزد صاف و شفاف باشد و این در صورتی امکان‌پذیر است که هر سه سیم هم صدا در یک لحظه و هم‌زمان به صدا درآیند.

⇠ برای انتقال نیرو به مضراب در یادگیری مراحل اولیه، و هنگام مضراب زدن با دست راست و چپ باید انگشتی که مضراب در آن جای دارد انگشت شست را لمس کند. این عمل برای قوی شدن انگشت و مضراب مؤثر است، که باید آن را در تمرینهای اولیه آموخت. در تمرینهای مربوط به مراحل بالاتر که اجرای ساز رفته رفته سریع‌تر شده و حالتهای گوناگون به آن داده می‌شود، دیگر نیازی به تماس انگشت نشانه با شست نیست. در هنگام مضراب زدن انگشت شست زیر انگشت نشانه قرار می‌گیرد. سایر انگشتان (سه انگشت دیگر) نه باید جمع و نه باز باشد (به حالت برداشتن مدادی که به‌طور افقی در جایی قرار دارد).

.

منابع:
.http://bahareandishe.com
.https://www.beytoote.com