دهه 1960 شاهد ظهور روندی بود که به نظریههای فوکو و بارت جامه عمل پوشاند. هنرمندان از آنخودساز که الن استرتوانت نخستینشان بود، به سادگی آثار هنرمندان دیگر را بدون تغییر یا با اندکی دستکاری کپی کردند و بهعنوان آثار خود نمایش دادند.کار هنرمندان از آنخودساز حمایت از ایده مرگ مولف است. این هنرمندان با اقتباس آزاد از هنرمندان دیگر همراه با فوکو میپرسند: «چه فرقی دارد که چه کسی صحبت کند؟» اما اگر کارهایشان را دنبال کنیم برایمان روشن میشود که حتی در مورد هنرمندان از آنخودساز هم این مهم است که چه کسی سخن میگوید.
مقدمه
چه چیز هنرمند را مولف اثر میکند؟ رابطه خاص مولف بودن که نشان میدهد اثر باید برمبنای نظر هنرمند تفسیر شود از چه مولفههایی ساخته شده است؟ در قرن بیستم متفکرانی همچون رولن بارت مفهوم مولف را زیر سوال بردند. رولن بارت با گفتن اینکه: «تولد خواننده به قیمت مرگ مولف است» گواهی فوت هنرمند را صادر کرد. میشل فوکو هم در موافقت با این نظریه گفت: «مولف مفهومی استبدادی است و کارش فقط محدود کردن تفکر آزاد خوانندگان است.»
هنر از آن خودسازی
در دهههای اخیر از آن خودسازیهای بسیار افراطی رواج یافته است. البته از آنخودسازی چیز جدیدی نیست. در کل تاریخ هنر، گرتهبرداری از آثار هنرمندان دیگر کاری پذیرفتنی بوده است. مثلاً نقاشان آثار دیگران را دوباره کشیدهاند تا کارکرد سبکشان را در مورد ترکیببندیها و موضوعات آشنا امتحان کنند. اما کشیدن کپی دقیقی از اثر یک هنرمند و ادعای تملک اثر هنری، همراه با شفاف بیان کردن کپی بودنش، مفهوم مولف بودن را به چالش میکشد. چالشی که پیشتر هرگز با آن مواجه نبوده است. حتی وقتی مارسل دوشان اشیا حاضر و آماده را به گالری آورد و اندی وارهول از فرهنگ عامه و مصرفی اقتباس کرد، هر دو تصمیم گرفتند که اشیاء خاصی را هنر قلمداد کنند. اما استرتوانت حتی از این تصمیمگیری هم اجتناب کرد. برای او تشخیص اینکه چه چیزی ارزشش را دارد که هنر دانسته شود بر عهده هنرمندانی است که استرتوانت کارهایشان را کپی کرد و خودش هیچ دخالتی در این تصمیم گیری نکرد.
شری لواین
شری لوین از معروفترین هنرمندان از آنخودساز است. او در دهه 1980 حجم عظیمی از عکسهای ازآنخودسازی را تولید کرد. او برای این کارها آثار هنرمندان معروفی همچون واکر اوانز و الکساندر روچنکو را از روی کتابهای تاریخ هنر و کاتالوگها بازعکاسی کرد و نتیجه را به عنوان اثر خودش ارائه کرد. او علاوهبر عکس، نقاشیها و مجسمههایی هم براساس آثار هنری معروف خلق کرد. لوین بیشتر این کارها را با رسانهای غیر از رسانه اثر اصلی انجام میداد. مثلا رقاص ماتیس را که برش قطعات کاغذ بود، با آبرنگ اجرا کرد و چشمه دوشان را با برنز صیقلی ساخت. مایک بیدلو هم از هنرمندان از آنخودساز معروف است و در دهه 1980 پروژههایی مشابه استرتوانت انجام داد و آثار وارهول، پولاک، دوشان و دیکریکو را از نو نقاشی کرد. در هیچ کدام از این کارها تلاشی برای فریب دادن نبود؛ در واقع نام هنرمند اصلی در عنوان اثر ذکر میشد.
هرچند ازآنخودسازی رادیکال در دهه 1980 به اوج رسید، امروزه استفاده فراگیر از گرتهبرداری تصاویر در خلق آثار هنری رایج شده است. گلن براون در اواخر دهه1990 آزادانه از کارهای هنرمندان دیگر در سبکهای مختلف و از دورههای گوناگون تاریخ برمیگرفت و کارهایی میساخت که هیچ مشخصه سبکیای نداشتند.
مایک بیدلو در سال 2000 مجموعه «این قفسه بطریهای دوشان نیست، 1914» را نمایش داد. این مجموعه تعدادی قفسه حاضر و آماده بطری بود دقیقاً مشابه کاری که دوشان در اوایل قرن بیستم ارائه کرده بود و بیدلو این اثر را با نام خودش نمایش داد. در همین سال استوارت نتسکی یکی از نقاشیهای بزرگ روتکو در نمازخانه هیوستون را دوباره نقاشی کرد و به عنوان بافت کار از آن استفاده کرد.
از آنخودسازی و مولف بینابینی
هنرمندان از آنخودساز جالبند چون رابطه تالیفیشان با اثر از اول بینابینی است و علتش به امانت گرفتن بخشهای بزرگی از آثار هنرمندان دیگر است. درک سنتی از هنرمند او را در قبال همه وجوه اثر مسئول میداند. به قول ارنست گامبریچ :«هر ویژگی اثر هنری نتیجه تصمیم هنرمند است». حتی اگر چیزی اتفاقی در حین خلق اثر رخ دهد، باز این هنرمند است که تصمیم میگیرد که اجازه بدهد آن اتفاق در اثر باقی بماند یا نماند و ظاهرا این مسئولیت است که آثار هنری را تفسیرپذیر میکند. وقتی به اثر نگاه میکنیم میتوانیم در مورد تکتک جزئیات سوال کنیم که چرا هنرمند آن را بدین صورت نمایش داده است؟ به گفته بسیاری از فیلسوفان معنای اثر هنری را با بازسازی چیزهایی که هنرمند با خلق این ویژگیها در نظر داشته میتوان دریافت.
اما هنرمندان از آن خودساز از پذیرش هر مسئولیتی در برابر اثر سر باز میزنند و از داشتن منظور و قصد طفره میروند. آنها با وارد کردن اجزایی از آثار هنری دیگران، صدای دیگران را جایگزین صدای خود میکنند. وقتی به عکس واکر اوانز نگاه میکنیم، میدانیم که واکر اوانز برای جلوه نهایی عکس تصمیمهای آگاهانه زیادی گرفته، تصمیمهایی درباره جاگیری سوژه، کادربندی، زمان و شرایط عکاس، اینکه عکس از روی کدام نگاتیو چاپ شود، چه تغییراتی در عملیات ظهور عکس انجام شود تا کنتراست مورد نظر به دست آید، حذف جزئیات و از این دست. وقتی به کپی لوین از کارهای اوانز نگاه میکنیم، میدانیم که ظاهر آن نشاندهنده چنین تصمیمگیریهایی از جانب لوین نیست، بلکه در واقع تصمیمهای اوانز را نشان میدهد. عکسالعمل عرف این است که تعلق اثر به لوین را از هر حیث منتفی میداند و هنرمند بودن وی را به واسطه خلق اثر انکار میکند.
اما دیگر کار از کار گذشته! آثار تندروترین هنرمندان از آنخودساز را به عنوان هنر پذیرفتهاند و هر نوع تایید و تصدیقی را که شایسته هنرمندان است دریافت کرده اند. آثار لوین را در گنجینه متروپولیتن نگهداری میکنند و گلن براون نامزد جایزه ترنر شده است و در مجلات و محافل معتبر درباره هنرمندان از آن خودساز بحث میکنند. این تصدیق و تایید نشان میدهد که دنیای هنر این هنرمندان را به عنوان مولف اثرشان جدی میگیرد. اگر براون مسئول کار خودش نبود، با وجود اینکه کارش اقتباسی از دالی و جان مارتین است، چه دلیلی وجود داشت که او رابرای چنین جایزه بزرگی در نظر بگیرند؟ اگر لوین بهعنوان مولف جدی گرفته نمیشد برای چه مجلات معتبر با او مصاحبه میکردند؟ البته اینها باعث نمیشوند که به اجبار آثارشان را شاهکار بدانیم. اما اگر بخواهیم نظریه هایمان جوابگوی پیشرفتهای هنری باشد باید قبول کنیم که از آنخودسازی هنر است و آنان که به این هنر مشغولند مولف آثارشان هستند.
همانطور که گفتم آثار این هنرمندان از مهفوم سنتی مولف بودن خارج میشود، در قالب سنتی انتخاب هنرمند همه جزئیات اثر را مشخص میکند و بنابراین معانی مدنظر هنرمند با تفسیر جزئیات قابل شناسایی است. اما رابطه تالیفی هنرمند با اثر از چه مولفههایی ساخته شده است، آن هم وقتی که هنرمند اندکی از محتوای آن را خلق کرده باشد؟
ما این مساله مولف را با مقایسه دو مثال مشابه بررسی خواهیم کرد. تفاوت این دو مثال در این است که در یکی مولف بودن هنرمند را میپذیریم و در دیگری نمیپذیریم.
ویژگیهای مولف بودن در هنر معاصر چیست؟ خواهیم دید که هنرمندان از آنخودسازی به کاملترین وجه ممکن مولف آثار خودند.
ترجمه و تلخیص: زهرا قیاسی / بازنشر از: آوامسرا /https://avammag.com
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
