طبق آمار WHO, از سال 1995، سالانه 68 تا 157 میلیون بیماری مختلف در اثر تماس با مواد شیمیایی به وجود می‌آید و لذا مواد شیمیایی از اصلی‌ترین مخاطرات محیط کار محسوب می‌شوند. کارشناسان بهداشت صنعتی بایستی خطرات بهداشتی و خطرات مرتبط با آن در محل کار را پیش بینی، شناسایی، ارزیابی و کنترل نمایند. تمرکز این تلاش روی ارزیابی مواجهه شغلی است. ارزیابی جامع مواجهه یک مرور سیستمیک، روش‌ها، فرایندها، مواد و بخش‌های کاری موجود در محل کار است جهت تعریف و کارشناسی تمامی تماس‌ها برای تمامی هنرمندان در تمامی روز انجام میشود. این قبیل استدلال‌ها نگرش‌ها برای شناسایی تماس و ارزیابی آن‌ها کمک میکند که تمامی خطرات سلامتی مدیریت شوند تا خطرات مربوطه مورد توجه قرار بگیرند. آموزش در راستای اهداف بهداشت حرفه‌ای از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که آموزش صحیح سطح آگاهی افراد را بالاتر برده و فرهنگ ایمنی و بهداشت را در بین هنرمندان باز میکند. طبیعی است که هنرمند هر چه قدر نسبت به ایمنی و مسائل مربوط به آن آگاه‌تر باشد کمتر ارتکاب به اعمال غیر ایمن میکند و همچنین افراد دیگر را نیز از انجام آن منصرف میکند .
چکیده
ترکیبات کروم در صنایع مختلف از جمله رنگسازی، چرم سازی، روکش دهی فلزات، پولیش، فرآوردههای نسوز و صنایع فولاد کاربرد دارند. در صنایع رنگسازی از اکسید کروم سبز Cr2O3، کروم زرد PbCrO، و کروم نارنجی PbO / PbCrO استفاده میگردد. از سولفات بازیک کروم در چرم سازی و در آبکاری الکترولیتی بطور عمده از تری اکسیدکروم استفاده میگردد. مهمترین کانی کروم، کرومیت میباشد. نوع کم عیار آن در فرآوردههای نسوز و نوع پر عیار آن در متالوژی کاربرد دارد. در این مقاله مخاطرات شغلی و تاثیرات زیست محیطی ترکیبات فلز کروم در صنعت رنگ مورد بررسی قرار گرفته است.
مقدمه
از ترکیبات کروم از جمله اکسید کروم سبز، زرد کروم و نارنجی کروم در صنایع رنگ سازی استفاده میشود. این رنگدانه‌ها در رنگ‌ها و پلاستیک‌ها کاربرد دارند. بیشترین مواجهات با کروم در صنعت، مواجهات تنفسی و پوستی میباشد که از این مواجهات می‌توان به صنایع تولید کننده Stainless Steel و یا جوشکاری بر روی این آلیاژ اشاره نمود. از دیگر مواجهات با Mist کروم می‌توان آبکاری را ذکر نمود که مواجهات با تری اکسیدکروم (Cro3) مطرح میباشد. سایر صنایعی که احتمال مواجهه با کروم وجود دارد شامل رنگ‌های نساجی (معمولا اکسید کروم و سولفات کروم) و همچنین صنایع شیشه سازی (فرم انعکاسی شیشه) و همچنین تولید سیمان میباشد.
خطرات صنایع رنگ و رزین
خطرات موجود در صنایع رنگ و رزین به دو گروه اصلی تقسیم میشود:
الف – خطرات شیمی فیزیکی مواد
ب _ تاثیر مواد بر سلامتی
خطرات شیمی فیزیکی مواد شامل قابلیت اشتعال، انفجار و اکسید کنندگی این مواد است که میتواند باعث بروز صدمات و خسارات جانی و مالی جبران ناپذیر گردد. اثرات سوء مواد شیمیایی بر سلامتی انسان در صورت تماس مستقیم، استنشاق و یا بلعیدن این مواد ایجاد میگردد و میتواند باعث مرگ، بروز سرطان، مسمومیت شدید، حساسیت و یا در طولانی مدت باعث ایجاد غدد در بدن گردد. یکی از راه‌های آشنایی افراد با خطرات مواد شیمیایی استفاده از برگه‌های اطلاعات ایمنی (MSDS) میباشد که در کلیه بخش‌های ذخیره سازی و انبار، بخش تولید، آزمایشگاه و نیز در حین حمل و نقل باید در دسترس بوده و مورد توجه قرار گیرد.
مواد قانونی مرتبط با عوامل شیمیایی مخاطره آمیز
قوانین و مقرارت زیادی با قدرت اجرایی برای محافظت عموم در مقابل عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار تدوین شده است که نمونه این مقرارت ماده نظارت بر مواد سمی سال 1976 و یا قانون عمومی شماره 489-94 ایالات متحده آمریکا است که شامل چهار اصل است:
1- جمع آوری اطلاعات درباره مواد شیمیایی.
2- تقاضای آزمایش موادی که خطر آفرین شناخته شده اند.
3- نظارت بر موادی که دارای خطر هستند.
4- بررسی مواد شیمیایی جدیدی که خطر آن‌ها به اثبات رسیده است.
مقررات کنترل آلودگی ها
مقررات بین‌المللی کنترل آلودگی‌ها به اختصار IPC1 نامیده میشود. این مقررات اصول کنترل آلودگی وارده از یک منبع آلوده کننده را به هوا، آب و خاک نشان میدهد. واحدهای تولید کننده رنگ و رزین نیز در سطح بین‌المللی ملزم به رعایت قوانین IPC هستند، از آن جهت که مواد اولیه و محصولات این صنعت در صورت عدم رعایت اصول ایمنی میتواند به عوامل زیستی صدمه برساند. صنایع تولید کننده رنگ و رزین به واسطه مصرف منومرها و مواد حد واسط سمی و خطرناک در زمره واحدهایی است که در فهرست IPC رتبه اول را به لحاظ خطر دارند.
ترکیبات کروم در رنگسازی
ترکیبات کروم رنگ‌های متنوعی مانند زرد، نارنجی و سبز تولید مینمایند و میتوانند بعنوان رنگدانه مصرف شوند. رنگدانههای کروم عبارتند از:
اکسید کروم سبز Cr2O3
اکسید کرومیک همان اکسید کروم سبز است (Cr2O3). این ترکیب در رنگسازی، تهیه لعاب سبز در شیشه سبز، جوهر چاپ، پولیش و فرآوردههای نسوز بکار میرود. این ترکیب در آب غیر قابل حل است. این ترکیب در رنگسازی، تهیه لعاب سبز در شیشه سبز، جوهر چاپ، پولیش و فرآوردههای نسوز بکار میرود.
کروم زرد و کروم نارنجی
کرومات سرب زرد و قرمز بعنوان رنگدانه در صنایع رنگ بکار میروند. ترکیب، رنگ و کیفیت کرومات سرب به شرایط رسوب دادن بستگی دارد. PbCrO4 کروم زرد است و PbO و PbCrO4 کرم نارنجی میباشند. با کنترل PH، دما و اندازه ذره می‌توان رنگ زرد و قرمز بدست آورد. نوع شبکه بلور و رنگ با هم ارتباط دارند.
ترکیبات کروم مخصوص آبکاری
ترکیبات کروم مخصوص آبکاری کاربردهای زیادی دارد. یکی از این موارد آبکاری نیکل- کروم میباشد که در آن از اسید کرومیک (Cr2O3) استفاده میگردد. این ترکیب جامد است و بصورت محلول در آب مصرف میشود. از دیگر موارد استفاده کروم در آکباری الکتریکی کروماته کردن میباشد.
ترکیبات کروم در چرم سازی
پوست میتواند با موادیکه قابلیت جایگزین شدن با آبهای جذب شده توسط الیفا پروتئینی آن(کلاژن) را دارد پیوندهای عرضی ایجاد نماید و این الیاف را مانند رشتههای زنجیر بهم متصل سازد و پوست را به چرم تبدیل کند. این عمل جذب آب را محدود میکند، از تورم جلوگیری مینماید و مقاومت در مقابل موجودات ذرهبینی، دماو پایداری پوست را افزایش میدهد.
سنگ معدن کروم
یکی از مهمترین کانیها کروم کرومیت میباشد. کروم به شکل سنگ معدن کرومیت استخراج میشود. این عنصر را بصورت تجاری با حرارت دادن این سنگ معدن در حضور آلومینیوم یا سلیکون تهیه می‌کنند. تقریبا نیمی از سنگ معدن کرومیت جهان در آفریقای جنوبی تولید میشود.
عوارض بالینی کروم
عوارض کروم بستگی به ظرفیت کروم دارد و فاکتور مهم و تعیین کننده در آن قدرت نفوذ آن میباشد و فاکتور مهم دیگری نیز که بر قدرت نفوذ آن تاثیر دارد میزان حلالیت در آب این ترکیبات میباشد.
– ترکیبات بسیار حلال کروم (highly solube) مانند تری اکسید کروم (cro3)، یا کرومیک اسید میتوانند ضایعات بسیار خورنده برای پوست و مخاطات ایجاد نمایند.
کرومات‌ها علاوه بر کانسر ریه قادر به ایجاد کانسر در مجاری فوقانی تنفسی (مانند سینوس ها) نیز میباشند .
کروم 6 ظرفیتی براحتی از پوست سالم جذب میشود در حالیکه کروم 3 ظرفیتی تنها از پوست آسیب دیده جذب میشود. عواملی که سبب افزایش جذب پوستی کروم می‌گردند شامل: التهابات پوستی، زخم‌های باز، از دست دادن رطوبت و چربی نرمال پوست و همچنین حلالیت، مدت مواجهه و غلظت و PH آن در زمان مواجهه تاثیرگذار میباشد.
معاینات و آزمایشات لازم برای افرادی که مواجهه با کروم دارند :
جهت بیولوژیک مانیتورینگ تنها مقایسه کروم ادرار در ابتدا و انتهای شیفت کمک کننده می‌ولی به طور کلی در صورتیکه هدف اندازه گیری مواجهات اخیر با کروم 6 ظرفیتی باشد اندازه گیری کروم ارتیروسیت کمک کننده میباشد، زیرا کروم 3 ظرفیتی قادر به ورود به سلول‌های خونی نمی‌باشد.
به طور کلی در مورد افرادی که مواجهات با کروم 6 ظرفیتی دارند، موارد زیر جهت معاینات بدو استخدام توصیه میگردد .
الف) اخذ شرح حال دقیق از نظر مواجهات و عوارض ناشی از کروم در مشاغل قبلی
ب) در معاینات توجه دقیق روی پوست، مخاطات و ریه توصیه میگردد و در صورت لزوم عدم مواجهه با کروم جهت شغل فعلی مورد بررسی قرار گیرد .
ج) اسپیرومتری
د) آزمایشات خون شامل CBC و تست‌های کبدی و کلیوی
ر) آزمایش ادرار و بررسی سطح پروتئین، گلوکز و سدیمان و وزن مخصوص آن
نکات قابل توجه دیگر جهت پیشگیری ازعوارض کروم شامل:
– استفاده از مواد آلترناتیو دیگر بجای کروم و در صورت عدم امکان جایگزینی استفاده از کروم 3 ظرفیتی بجای کروم 6 ظرفیتی در صورت امکان پیشنهاد میگردد .
– کاهش مواجهات بوسیله روش‌های کنترل مهندسی
– آموزش هنرمندان در مورد اهمیت بهداشت فردی و استفاده مناسب از وسایل حفاظت فردی
– معاینات منظم و توجه به شناسایی علایم تحریکی پوست و مخاط در مراحل اولیه
– تبدیل کروم 6 ظرفیتی به 3 ظرفیتی به کمک احیاء کننده‌ها مانند ویتامینc و یا اضافه کردن فروس سولفات به سیمان جهت کاهش عوارض پوستی .
تاثیرات زیست محیطی کروم
انواع مختلفی از کروم وجود دارد و تاثیر آن‌ها بر ارگانیسم‌های موجودات زنده متفاوت میباشد. کروم به شکل کروم 3 و کروم 4 از طریق فرآیندهای طبیعی و فعالیت‌های انسانی وارد هوا، آب و خاک میشود. عمده‌ترین فعالیت‌های انسانی که باعث افزایش غلظت ترکیبات کروم میشود، کارخانه‌های شیمیایی، تولید فولاد، چرم و نساجی هستند از طریق زباله‌های صنعتی کروم وارد خاک میشود.
کرومی که در خاک قرار دارد، به شدت به ذرات خاک می‌چسبد و در نتیجه وارد آبهای زیرزمینی نمی‌شود. کرومی که در آب قرار دارد، جذب رسوبات میشود و به صورت غیر متحرک در می‌آید. فقط مقدار اندکی از کروم داخل آب حل میشود. اگر میزان کروم موجود در خاک افزایش پیدا میکند، به تبع آن غلظت کروم در محصولات زراعی نیز افزایش می‌یابد. اسیدی شدن خاک بر میزان مصرف گیاهان زراعی از کروم تاثیر می‌گذارد. اکثر گیاهان کروم 3 دریافت می‌کنند. عنصر شیمیایی کروم توانایی تجمع در بدن ماهی‌ها را ندارد، اما اگر غلظت کروم، به دلیل تاثیر تولیدات فلزی بر آبهای سطحی افزایش یابد، میتواند بر آبشش ماهی‌هایی که در نزدیکی این مناطق زندگی می‌کنند، اثر گذارد. کروم در جانوران باعث مشکلات تنفسی، پایین آمدن مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، کاهش تولد، عقیمی و تشکیل تومور میشود.
خطرات موجود برای هنرمندان در رنگ آمیزی با ایرلس خطرات موجود برای هنرمندان در رنگ آمیزی با ایرلس :
در صنعت رنگ و پوشش محبوب‌ترین روش رنگ آمیزی استفاده از اسپری برای پوشش است که با دستگاه‌های ایرلس (AIRLESS) که با باد فشره یا برق کار می‌کنند انجام میشود. پرایمرها و جلا‌ها نیز از این طریق پاشیده می‌شوند. هنگامی که این محصولات اسپری می‌شوند، همرا ه رنگ و یا پوشش یک سری مه و بخار تولید میشود که قرار گرفتن هنرمندان در معرض آن خطراتی دارد. این مقاله به تشریح برخی از خطرات مرتبط با کار با ایرلس برای سلامتی هنرمندان و اطلاعاتی در مورد نحوه حفاظت از هنرمندان و اقدامات پیشگیرانه می‌پردازد.
رنگ یک اصطلاح کلی برای یک خانواده از محصولات مورد استفاده برای محافظت و اضافه کردن رنگ به یک شی یا سطح توسط پوشش آن با رنگدانه است. رنگ دارای اجزایی میباشد که میتواند شامل کلاسور، رنگدانه، مواد، رقیق کننده، مواد افزودنی باشد مهم ترین. جزء چسب می‌باشدکه به طور کلی از رزین‌های طبیعی یا مصنوعی مانند آکریلیک، پلی یورتان، اپوکسی و یا پلی استر ساخته شده است.
پرایمر پوشش مقدماتی قبل از رنگ آمیزی برای اطمینان چسبندگی بهتر رنگ بر روی سطح میباشد. که دوام رنگ را افزایش میدهد و فراهم میکند و یک حفاظت اضافی برای اشیاء نقاشی شده است. پوششهای اپوکسی به طور گسترده به عنوان آغازگر برای بهبود چسبندگی رنگ، به خصوص درمواردی که مقاومت در برابر خوردگی مهم است استفاده میشود.
پوشش لاکی روشن و یا رنگی که متشکل از یک رزین محلول در یک حلال خشک کردن سریع میباشد. حلال میتواند مخلوطی از نفتالین، زایلن، تولوئن و کتون‌ها، از جمله استون. با تبخیر حلال و خشک شدن لاک یک پوشش سخت و با دوام تولید میشود.
نحوه به کار گیری رنگ در صنایع نقاشی:
پوشش رنگ میتواند به صورت جامد یا تعلیق مایع یا جسم بصورت گرد و گاز در هوا (aerosol )، یا به صورت مایع اعمال میشود.
به عنوان جامد، رنگ را می‌توان به صورت پودر اسپری کرد و پس از آن در دمای بالا پخته شده، که در آن ذوب شده این فرایند به عنوان پوشش پودری شناخته شده است.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
