گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن به حدود 2 متر میرسد ساقه آن از کرکهای ریز که به رنگ خاکستری میباشد پوشیده شده است . برگهای ختمی دندانه دار ، پهن و مانند قلب میباشد . گلهای آن درشت به رنگ سفید مایل به قرمز یا ارغوانی است که بصورت دستههای سه تایی در اواخر تابستان ظاهر میشود . ختمی به علت داتشن گلهای زیبا به صورت گیاه زینتی در باغچهها کاشته میشود . تمام قسمتهای این گیاه استفاده طبی دارد .
فواید ختمی
ختمی، ضددرد، ضدباکتری، ضدسم، ضد التهاب، ضدسرفه، ضدعفونی کننده، ضداحتقان، ضد کرم، ادرارآور، خلط آور، کاهشدهندهی قند خون، محرک سیستم ایمنی بدن، ملین و مسهل است. ختمی ختمی، گیاهی است علفی، پایا به ارتفاع تا 5/1 متر و پوشیده از کرک. برگهای این گیاه با پهنک بزرگ و شامل 5-3 لب دندانه دار است. ختمی گل هایی به رنگ سفید مایل به گلی یا ارغوانی دارد که در قسمتهای انتهایی ساقه اکثرا به صورت 3 تایی دیده میشوند. قسمت مورد استفادهی ختمی گل، ریشه و برگ آن است. ریشهی ختمی ریشهی ختمی به عنوان منبع مهم موسیلاژ بیش از دو هزار سال است که برای درمان گلودرد، سرفه و ناراحتیهای معده و به طور موضعی جهت التیام زخم، کاربرد دارد. این موسیلاژ، در تهیه پمادهایی که برای تسکین پوستهای ترک خورده تجویز میشود و همچنین به میزان کم (20 ppm)، جهت شکل ظاهری و حجیم کردن غذا مصرف میشود. ترکیبات مهم مهم ترین ترکیب ریشهی ختمی، موسیلاژ آن است که در فصول مختلف، درصد آن متفاوت است و در زمستان به حداکثر میرسد. منابع مختلف، درصد موسیلاژ ریشهی ختمی را بین 10 تا 35 درصد ذکر میکنند. موسیلاژ در اثر هیدرولیز، قندهای رامنوز، گالاکتوز و اسید گالاکتورونیک، ایجاد میکنند ترکیبات دیگر، شامل: فلاونوئید، پکتین، قندها، آسپاراژین و کمی استرول هستند. اثرات مهم ختمی به عنوان ضد سرفه به ویژه برای سرفههای حاصل از تحریکات التهابات غشاء مخاطی و یا تورمی گلو(نزله ای) که دارای ترشح میباشند بسیار موثر است. طریقه و مقدار مصرف ریشهی خشک شدهی ختمی را ابتدا باید با آسیاب به صورت پودر تبدیل کرد؛ سپس بر روی 3 تا 10 گرم از این پودر، یک استکان یا لیوان آب سرد اضافه نمود و به مدت نیم ساعت خیساند. (البته هر چه بیشتر خیسانده شود، بهتر است)؛ آن گاه با همزن، آن را به خوبی هم زد و سپس صاف کرد. حاصل صاف شده را میتوان به طور مستقیم و یا با یک قاشق عسل، مخلوط کرده و میل نمود. چون عسل، خود دارای اثرات ضدسرفه و گرفتگی صدا است، لذا در صورت مخلوط کردن این دو، اثر آنها تقویت شده و کارایی بهتری را ایجاد میکند. مهم ترین اثرات گزارش شده ریشه ختمی ضددرد، ضدباکتری، ضدسم، ضد التهاب، ضدسرفه، ضدعفونی کننده، ضداحتقان، ضد کرم، ادرارآور، خلط آور، کاهش دهندهی قند خون، محرک سیستم ایمنی بدن، ملین و مسهل. ریشهی ختمی ناراحتیهای پوستی را برطرف میکند و پوست را نرم میسازد، سرفههای خشک را از بین میبرد، تب را پائین میآورد، اسهال خونی را شفا میدهد و ادرار را زیاد میکند گل و برگ ختمی گل ختمی چند نوع است از جمله “ختمی بنفش” ، “ختمی سفید” و “ختمی سیاه” که خواص ختمی بنفش بیشتر است. ترکیبات مهم گل و برگ ختمی دارای حدود 6 تا 9 درصد موسیلاژ میباشد که بیش ترین درصد آن، کمی قبل از گل دادن آن است. هم چنین ترکیبات فلاونوئیدی و مقدار بسیار کمی اسانس، از دیگر مواد گل و برگ ختمی هستند. اثرات مهم به عنوان نرم کنندهی گلو، خلط آور و ضدسرفه بسیار مفید است. اثر ضدسرفهی آن از طریق کاهش ورم و التهابات گلو، و راههای بالای تنفسی میباشد. هم چنین مصرف خوراکی آن، باعث کاهش تورم لایهی مخاطی روده و معده میگردد. استفاده موضعی له شدهی برگ تازهی ختمی، جهت کاهش درد و التهاب نیش حشرات، مفید است.
مضرات استفاه از ختمی
ختمی گیاه مفید و بیضرری است فقط زنان باردار و مادرانش یدره باید از زیاد خوردن آن پرهیز کنند .کسانیکه سرد مزاج هستند باید ختمی را با عسل بخورند .
طریقه مصرف ختمی
1- خیسانده ریشه ختمی : 10 گرم ریشه ختمی را پوست کنده و خرد کرده و در یک لیتر آب سرد خیس کنید و پس از 8 ساعت آنرا صاف کرده و نگهداری کنید این مایع در رفع اسهال خونی بسیار موثر است .
2-دم کرده ختیم : در حدود 20 گرم ریشه ختمی را تمیز کرده و خرد کنید و آنرا در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید بماند تا سرد شود سپس آنرا صاف کرده و با عسل مخلوط کنید .
3-دم کرده گل ختمی : 20 گرم گل خشک شده ختمی را در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید بماند تا سرد شود سپس آنرا با قند یا عسل شیرین بکنید .
4-محلول شست وشوی چشم : نیم گرم گل خشک ختمی را در 150 گرم آب ریخته و به مدت 5 دقیقه بگذارید بجوشد سپس آنرا سرد کنید و 5 قطره الکل کامفه در آن بریزید. طریقه و مقدار مصرف بر روی 5 تا 10 گرم و یا برگ، و یا مخلوط این دو، یک لیوان آب سرد اضافه میکنیم، (حداقل نیم ساعت باید خیس بخورد.) سپس آن را به خوبی به هم میزنیم و میگذاریم یک تا دو ساعت به حال خود بماند. (هر چند بیش تر خیس بخورد و هم زده شود، بهتر است؛ چون مواد آن، بهتر استخراج شده و تاثیر بیش تری دارد.)؛ پس از آن صاف میکنیم. صاف شده را به دفعات، در روی میتوان میل نمود(بین 3 تا 5 بار این میزان را روزانه میتوان مصرف کرد). ختمی در طب سنتی ختمی از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است و به طور کلی روی تمام اعضای بدن مخصوصا روده ها، ریه ها، معده، کلیهها و مثانه موثر است.
* گل ختمی ملین و برطرف کنندهی یبوست است، بیماریهای تنفسی را برطرف میکند، سرفههای خشک را از بین میبرد. برای رفع گلو درد جوشانده گل ختمی را غرغره کنید. گل ختمی عادت ماهیانه را منظم میکند.
* ریشهی ختمی ناراحتیهای پوستی را برطرف میکند و پوست را نرم میسازد، سرفههای خشک را از بین میبرد، تب را پائین میآورد، اسهال خونی را شفا میدهد و ادرار را زیاد میکند. کمی ترشحات عادت ماهیانه را برطرف میکند، تورم را رفع میکند، ناراحتیهای دستگاه ادراری را برطرف میکند و قند خون را تنظیم میکند. ختمی از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است و به طور کلی روی تمام اعضای بدن مخصوصا روده ها، ریه ها، معده، کلیهها و مثانه موثر است.
* ضماد برگ ختمی در برطرف کردن دملها و ورم پستان و روم معده موثر است. برای التیام شکستگی ها، برگ ختمی را به صورت ضماد در آورده و روی محل شکستگی بگذارید. ضماد برگ ختمی در برطرف کردن درد سیاتیک مفید است، رعشه را برطرف میکند. ورم بناگوش را میتوانید با ضماد برگ ختمی درمان کنید. برای رفع اسهال خونی: 10 گرم ریشهی ختمی را پوست کنده و خرد کرده و در یک لیتر آب سرد خیس کنید و پس از 8 ساعت آن را صاف و مصرف نمایید.
.
منبع: دکتر ساینا | https://www.drsaina.com