لعاب (Glaze)یک لایه شیشهای نازکی است که بعد از پخت لعاب در یک درجه حرارت معینی حاصل بشود. البته آنقدر ذوب نمیشود که روی کار حرکت کند .
تصور میشود که شیشه قبل از لعاب توسط مصریان بین 3000 تا 12000 سال قبل از میلاد کشف شده باشد که این کشف احتمالاً اتفاقی و از ترکیب شن و نمک در یک آتش بزرگ پدید آمده است .
مصریان به این ترکیب شن و ماسه، خاک رس هم اضافه کردند و دیدند که این مخلوط روی یک سطح عمودی که روی آتش قرار دارد میایستد به این ترتیب لعاب کشف شد .
لعاب شیشه در ترکیب شیمیایی با شیشه فرق دارد. اگر چه لعاب خود یک نوع شیشه است ولی شیشه به تنهایی و در یک حالت گداخته شکل میگیرد در حالی که لعاب با خاک رس یا فلز شکل میگیرد .
امروزه شیشه از سیلیس ساخته میشود و شکل اکسیده شدن شیشه یا اکسیدها باعث میشوند که سیلیس سخت در حرارت پایینتر گداخته شود. موادی که در شیشه استفاده میشود سرب و کربنات سدیم میباشند .
لعاب حداقل یک جزء ترکیبی بیشتر از شیشه دارد تا بتواند شیشه ذوب شده را روی یکسطح عمودی نگهدارد و آن هم اکسید آلومینیوم میباشد که حالت چسبندگی آن را تشکیل میدهد. منبع اصلی لعاب خاک رس است .
مصریان از لعابهای قلیایی بخاطر سدیم (نمک) آن استفاده میکردند. چون این ماده بیشتر در دسترس بود. چینیها تا سال 200 قبل از میلاد لعابهایی با حرارت بالا را توسعه دادن که این کار با استفاده از چوب برای آتش کردن کورهها انجام میگرفت. آنها دریافتند که حرارت ناشی از ذغال چوب که به ظروف میخورد باعث جلا دادن آنها میشود .
بعلاوه چینیها به ذغال چوب ترکیبی از اکسید سرب و نوعی سنگ سیلیکاتی اضافه میکردند. در سال 500 قبل از میلاد چینیها از رنگهای مختلف سربی استفاده میکردند که ترکیباتی از اکسید یک فلزی، مخصوصاً از مس بود که نوعی لعاب فیروزهای تولید میکرد ولی در لعاب سربی سبز چمنی با سبز مغز پستهای ایجاد میشود. اصولاً رنگها اثر زیادی از طریق ترکیب لعابها ایجاد میکند .
لعاب میتواند مات یا بلوری باشد. شفاف یا کدر باشد. زبر یا نرم باشد و بالاخره رنگی یا ساده باشد. لعاب همچنین وسیله جانبی است برای تزیینات و غیر قابل نفوذ، با دوام، قابل شستشو و مقاوم در برابر مواد اسیدی و باکتری دار بطور کلی سطح بدنه کار را ضخیم نمیکند یا اگر تخلخلی روی بدنه باشد آن را میپوشاند .
لعابها میتوانند از نظر فرمول هم ریشه باشند در آزمایشات مواد خام یا منابع دیگر نیز از یک فرمول ریشهای محسوب میشوند. ترکیبات رنگی در لعاب دقیقاً همانهایی نیستند که در نقاشی بکار میروند و نمیتوانند عیناً مثل رنگهای نقاشی بکار میروند و پخت آنها باید در حرارتهاب مختلف مدنظر قرار گیرد .
مثلاً رنگدانههای سرامیک بعضی وقتها مثل رنگدانههای نقاشی میباشند و حتی بعضی رنگهای نقاشی میتوانند در رنگهای لعابی و با حرارت پخت پایین بکار روند شما میتوانید ترکیبات رنگی اکسید فلز شیشه را با لعابها امتحان کنید و همینطور با رنگین سازهای تجاری و یا با رنگهای نقاشی .
در بعضی از اقوام و فرهنگها از لعاب برای جلا دادن استفاده نمیکنند سرخپوستان آمریکای شمالی و جنوبی خود ظروف سفالی را با صیقل دادن شفاف و براق میکنند .
یا روی ظرف گلی دوغابی از جنس خود ظرف سفال میریزند تا سطح آن شفاف شود. بعضی از قبایل آمریکای جنوبی و مرکزی و همچنین آفریقاییها و سرخپوستان دریافتند که اجزاء و عناصر مادهای مثل « شیر» روی کار سفالی تمام خلل و فرج بدنه را کاملاً میپوشاند یا مثلاً دیگران دریافتند که رزین ( صمغ) درخت اگر داخل کوزههای داغ مالیده شود آن را شفاف میکند. این نوع روکشها ممکن است دوام زیادی داشته باشند اما دائمی نیستند بخاطر اینکه از لعاب ساخته نشده اند .
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنیهای هنر
