مزه‌ها در طب سنتی و آشنایی با مزاج آن‌ ها

یکی از نکاتی که در تغذیه طب سنتی ایران دارای اهمیت است، توجه به مزه خوراکی‌های مصرفی است، معمولا هر مزه ای از کیفیت و مزاج خاص خود برخوردار است و بسته به شرایط افراد مصرف به جای آن‌ها نقش درمانی داشته و مصرف نابجایشان بیماری زاست، از این رو ما اینجاییم تا شما را با مزاج مزه‌ها و ویژگی‌های خاص آن‌ها آشنا نماییم.

.

دسته بندی مزه‌ها در طب سنتی و مزاج آن‌ها

هر یک از مزه‌ها در طب سنتی، دارای مزاج خاصی هستند و کیفیتی (گرمی، سردی، خشکی یا تری) را بر بدن تحمیل می‌کنند، از این رو همگان می‌بایست بر طبق مزاج خود، به میزان متعادل از آن‌ها مصرف کنند؛

• ترش: سرد و خشک
• تلخ: گرم و خشک
• شیرین: گرم و تر
• شور: گرم و خشک
• تند: گرم و خشک (به جز کافور که دارای طبع سرد است)
• بی مزه و گس: سرد و تر

.

بررسی ویژگی و مزاج انواع مزه ها

 مزه‌های ترش

• مزاج مزه ترش، سرد و خشک و در بعضی موارد، سرد و تر است، مانند آبغوره، آبلیمو، سُماق، سرکه و …
• خوراکی‌های یا نوشیدنی‌های ترش مزه، بعد از اینکه وارد بدن می‌شوند خلط سودا (سردی و خشکی) را در بدن افزایش می‌دهند و هرچه ترشی آن‌ها بیشتر باشد، طبیعتاً سردی و خشکی آن‌ها بیشتر خواهد بود.
• پس قائدتاً افراد سوداوی مزاج یا کسانی که غلبه‌ی سودا دارند، باید به صورت محدود از خوراکی ترش مزه، استفاده کنند.
• تأثیرات منفی مواد ترش مزه، متوجه سیستم تنفس و اعصاب است و سرفه را نیز افزایش می‌دهد.

مزه‌های تلخ

• مزاج مزه‌ی تلخ گرم و خشک است.
• مواد و خوراکی‌های تلخ مزه (بادمجان، شکلات تلخ، صبر زرد یا آلوئه ورا)، بر گرمی و خشکی بدن می‌افزایند، خون را رقیق نموده، گردش خون را تسهیل و کار قلب را کاهش می‌دهند، اما در مقابل، استعداد خونریزی را نیز افزایش می‌دهند.
• اگر دستگاه گوارش فرد سرد و بلغمی شده باشد، این مزه می‌تواند به پاکسازی دستگاه گوارش از مواد زائد بلغمی کمک نماید.
• از ضرر غذاهای شیرین می‌کاهد.
• اگه زخم روده فرد با خوردن غذاهای شیرین تشدید شده باشد، تلخ مزگی به بهبود وضعیت روده کمک می‎نماید.
• اگه در دهان خود، احساس تلخی می‌کنید، برای برطرف کردن آن بهتر است از خاکشیر استفاده نمایید.
• تلخی بیش از شوری بدن را گرم می‌کند اما زیاده روی در مصرف آن نیز، باعث افسردگی می‌شود.

.

مزه‌های شیرین

• جزء محبوب ترین مزه‌ها به حساب آمده و مزاج آن معتدل به سمت گرم و تر است.
• البته مقصود از مزه شیرین، شیرینی طبیعی است و خوراکی‌ها با طعم و مزه مصنوعی را شامل نمی‌شود.
• بعد از گوشت و نان مناسب، می‌توان عسل و میوه‌های شیرین را جزء خوراکی‌های پر مصرف به حساب آورد.
• مزه‌ی شیرین، حرارت معتدلی به بدن می‌بخشد، چاق کننده است و اگه به درستی و به اندازه مصرف شود، پاک کننده‌ی معده نیز هست.
• کاهش دهنده و تعدیل کننده مضرات غذا و خوراکی‌های ترش که منجر به ضعف اعصاب و دل آشوبی گشته است، می‌باشد و بالعکس،
• به عنوان مثال، برای حفظ تعادل بین شیرینی و شوری، اکثر خورش‌های ایرانی دارای مزه شیرین و ترش هستند مانند خورشت فسنجان، خورشت هویج و خورشت آلو.
• مزه‌ی شیرین، قادر است، عطش ناشی از خوردن شوری را برطرف کند (مانند آب عسل).
• کسانی که میل به شیرینی زیاد دارند، از غلبه سودا رنج می‌برند و شاید بیخبرند.
• زیاده روی در استفاده از این مزه، بازتابی منفی برای افراد دموی (گرم و تر) داشته و امکان ایجاد غلظت خون و سنگینی گفتار را دربرخی موارد به همراه دارد.

.

مزه‌های شور

• مزه شور و مواد شور دارای مزاج گرم و خشک هستند، در نتیجه باعث افزایش صفرا در بدن می‌شوند.
• نمک طعام در رأس این مواد قرار دارد.
• مصرفِ به اندازه‌ی این‌مواد بلغم را از بین برده و اشتها را زیاد می‌کند.
• اگر غذای ترش خورده‌ و احساس ضعف نموده‌اید (مخصوصاً افرادی که ضعف اعصاب دارند) استفاده از غذای شور در حد متعادل، انتخاب درستی است.
• اگه دچار آروغ ترش یا سوزش معده‌ی ناشی از ترشی شدید شده اید، مقداری از مواد شور مزه استفاده کنید.
• شوری از اسهال یا ضعف گوارشی شدید ناشی از مصرف غذای چرب می‌کاهد.
• فست فودها و تنقلات غیر طبیعی مانند پفک شوری مضری دارند که می‌تواند منجر به افسردگی، تنبلی تخمدان، بدخوابی، استرس و غلبه‌ی سودا یا صفرای مضر شود.

مزه‌های تند

• مزاج مزه‌های تند، گرم و خشک است و حرارت و گرمای زیادی را در بدن ایجاد می‌کند (مانند فلفل).
• مصرف تند مزه ها، برای افراد بلغمی گاهی مناسب اما برای صفراوی مزاج ها، آثاری تحریک کننده و حتی خطرناک در پی خواهد داشت.
• یک فرد بلغمی مزاج، می‌تواند سرما و ضعف خود را با استفاده صحیح از تندی رفع کند.
• اما به همان اندازه، یک صفراوی مزاج با مصرف تندی احساس خشم، گُرگرفتگی، استرس خواهد داشت.
• پس مصرف مزه‌های تند برای افراد صفراوی مزاج یا دارای غلبه صفرا، اصلاً مناسب نیست.
• غذای تند به روند هضم غذاها کمک کرده و با ایجاد حرارت، سرعت هضم رو بالا می‌برد.
• مصرف متعادل تند مزه ها؛ برای افزایش سوخت و ساز بدن مفید است.
• تندی عفونت ناشی از بلغم را برطرف می‌کند.

.

گس مزه‌ها با بی‌مزه ها

• این دسته از مواد دارای مزاج سرد و تر هستند (مانند آب، خیار، کاهو، ماست، دوغ بدون نمک و طعم دهنده).
• مصرف این مواد، برای گرم مزاجان (مخصوصا گرم و خشک ها) خوب است، زیرا باعث تعدیل حرارت بدن شده و به بدن رطوبت می‌بخشند.
• خشکی‌های شدید پوست، گوارش و مغز را از بین می‌برند و برای افراد کم‌خواب نیز مناسب می‌باشند.
• زیاده‌روی در مصرف مواد بدون مزه باعث بی‌اشتهایی، ضعف، شلی و سستی گوارش، خواب‌آلودگی و … می‌شود.