نسخ نیریزی همان خط نسخ ایرانی است که در قرن 12 ه.ق توسط احمد نیریزی از ثلث به نسخ کاملا تمایز یافت و بنام نسخ ایرانی معروف شد.
در موزه میرعماد به مناسبت روز قلم 13 تیر ماه در سال 92 نمونه خط نسخ ایرانی با قلم محمد هاشم لولو اصفهانی از کاتبان مشهور قرن 12 ه.ق دوره زندیه معرفی شد. این قطعه خط نفیس با شماره ردیف 326 و شماره برچسب اموالی 3500 در موزه میرعماد ثبت شده است و به قلم نسخ ایرانی جلی نوشته شده که خط دودانگ عالی است و به شیوه موربی نگارش شده است. تاریخ آن سال 1191 ه.ق دارد.
نوع کاغذ اصفهانی و ابعاد آن 21*30 سانتی متر است. نثر این خط به زبان عربی در رابطه با نقل خط از زبان ابن بواب کاتب صاحب سبک قرن 5 ه.ق نوشته شده که درباره اصول خوشنویسی و ابزار نگارش دستور العمل‌هایی داده است. خطاط آن محمد هاشم لولو اصفهانی است و تزئینات مفصل آن شامل تذهیب و تشعیر با زمینه مطلایی و حل کاری و دور سطور ابری محرر و با لچک مذهب و حواشی جدول بندی الوان و ریسمان مذهب و تسمه اندازی است. حواشی مادر تشعیری به سبک هندی کار است.
متن فارسی این قطعه خط به این شرح است:
به گفته علی ابن هلال (ابن بواب) زیبایی خط بر 5 چیز استوار است : تیزی الماس – سختی ملماس – براقی سنگ – نرمش کاغذ – حبس نفس در سینه هنگام کتابت.
از احمد نیریزی، سوال شد کدام یک از شاگردانش خوش خط‌تر است گفت کسی که الماس او نکوتر است. برای من در هنر کتابت راه‌هایی است که بتوان به زیبایی خط رسید. یکی از این راه‌ها نیت خوب داشتن و صفا و پاکی درون و توسل به خدا و در خواست بخشش از اوست. برای نیل به آن باید زشتی‌ها را ترک و نمازها را حفظ کرد و از خدای بلند مرتبه خواست که بخشش خود را شامل حال ما کند؛ زیرا بلند قدر است و بلند پایه و نیست خدایی جز او. پس من برای توفیق خود در نوشتن از او می‌خواهم و برای رسیدن به معراج و کمال تا مرا در خدمت نوشتن کلامش قرار دهد.
محمد هاشم لولو اصفهانی فرزند محمد صالح معروف به زرگر و پدر میرزا محمد علی محرم و جد میرزا عبدالوهاب محرم یزدی شاعر دوره صفوی است. او از استادان خط نسخ ایرانی قرن 12 و 13 ه.ق است که در خوشنویسی ممدوح شعرای عصر خود بود. وی در خط نسخ همردیف خط شکسته درویش عبدالمجید طالقانی است.
تاریخ وفات او دقیق مشخص نیست اما بین سال‌های 1172 ه.ق تا 1212 ه.ق در قید حیات بوده است.
این اثر نفیس بارها به نمایش در آمده و در حال حاضر در طبقه همکف موزه میرعماد در معرض دید عموم قرار دارد.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
