چاپ چوب یکی انواع تکنیکهای چاپ است که بعد هنری اش آن را در جامعه مدرن امروز ماندگار کرده است.امروزه این تکنیک هنری بیشتر در آسیای جنوب شرق؛ کشورهای چین و ژاپن؛ استفاده میگردد و در آن، متن، تصویر و یا نقوش زینتی بر روی پارچه، لباس و یا کاغذ چاپ میشوند.
چاپ چوب به روشهای نقش برجسته و نقش منفی صورت میپذیرد. در حالت نقش برجسته، کاراکتر و یا موضوع اصلی دست نخورده باقی میماند و محیط پیرامونی آن بوسیله ابزار قلمزنی و برش، تراشیده میشوند.
در نتیجه سوژه اصلی به صورت تخت رنگ آمیزی شده و بر روی سطح مورد نظر به چاپ میرسد. فرم نقش منفی، عکس حالت پیشین است. این روش به دلیل ضرباهنگ قلم تراش بر روی چوب و رسیدن به بافت چوب بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. در چاپ چوب به مانند دیگر تکنیکهای چاپ امکان چاپ چند رنگ وجود دارد و برای هر رنگ یک قالب چوبی در نظر گرفته میشود.
چه طرح به شکل منفی چاپ شود و یا مثبت سه تکنیک برای آن قابل اجرا است:
1) شیوه مهری یا چاپ مهر:
در این روش طرح مورد نظر به صورت استامپ یا قالب مهری تهیه شده و بر روی کاغذ و یا هر سطح دیگری به چاپ میرسد. این روش در اروپا برای چاپ نقوش زینتی بر روی البسه مورد استفاده قرار میگرفت. در ایران همینک نیز از قالبهای مهری برای طرح زنی بر روی پارچههای قلمکار استفاده میشود.
در روش چاپ مهر از تکه چوبی که به روش خراطی در سطح چوب طرح و شکل بر ان نقش بسته استفاده میکنند و دقیقا مانند مهر بر روی پارچه استفاده میشد، مانند چاپ سفره قلم کار.
2) چاپ غلتکی:
طرح مورد نظر چه به صورت مثبت و یا به صورت منفی بر روی قالب چوبی منتقل شده، پس از رنگ آمیزی، کاغذ و یا پارچه بر روی آن قرار گرفته و هر دو از زیر غلتکی سنگین عبور کرده و در نتیجه طرح به روی سطح منتقل میگردد.
3) چاپ روزنامه ای:
این شیوه در قدیم برای انتشار کتاب و متون استفاده میشود. روش کار، ترکیبی از روش مهری و چاپ غلتکی است. حروف الفبا تک تک بر روی قالبهای چوبی حکاکی شده و سپس در کنار هم قرار میگرفت و بعد با عبور غلتک از روی آن بر روی کاغذ منتقل میگشت.
این روش به خصوص در چین باستان که هر کاراکتر معرف یک کلمه است بسیار مورد استفاده قرار میگرفت.در کشورهای چین وکره، چاپ چوب به گسترش ادبیات عرفانی و منظومات و منثورات کمک شایان توجهی نمود. بسیاری از تعالیم بودا بدین شکل چاپ و در اختیار مردم قرار میگرفت.
رنگ در تکنیک چاپ چوب آسیای جنوب شرق نقش مهمی را ایفا مینماید. استفاده از رنگ مایههای متنوع در بسیاری از آثار مکتوب به جای مانده از دوران کهن که با چاپ چوب تکثیر شده اند به چشم میخورد
در ژاپن به چاپ چند رنگ چوب در اصطلاح «نی شی کیه» گفته میشود. چاپ چند رنگ در این سرزمین از سال 1760 تاکنون علاقه مندان خود را دارد و همچنان به حیات خود ادامه میدهد. اروپائیان برخلاف ساکنان قاره آسیا، خیلی زود از چاپ چوب دل بریده و به استفاده از حروف سربی پرداختند.حکاکی روی چوب در جهان هنر،ازتکنیکهای مورد توجه هنرمندان به شمار میرود.
چوب، به لحاظ داشتن بافتهای طبیعی، پس زمینههای بدیعی را در اختیار هنرمند قرار داده با خلاقیت هنرمند در استفاده از این زمینه و مهارت قلمزنی وی بر روی آن تصاویر جذابی به چاپ میرسند. طبیعی بودن چوب امکان چاپ چندباره را از قالب چوبی میگیرد و لذا ارزش آثار چاپ شده بالاتر میرود.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕