ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS: Acquired Immunodeficiency Syndrome)، به مجموعه علائمی گفته می‌شود که در اثر آلودگی بدن به ویروس اچآیوی به‌وجود می‌آید. در این بیماری سیستم ایمنی فرد دگرگون می‌شود و آسیب‌پذیری او را نسبت به عفونت‌ها و بیماری‌ها از حالت معمول بسیار بیشتر می‌کند. با پیشرفت بیماری ایدز آسیب‌پذیری فرد نسبت به بیماری‌ها تشدید می‌شود. ویروس اچآیوی در تمام بافت‌های بدن فرد مبتلا وجود دارد اما از طریق مایعات بدن فرد مبتلاست که انتقال پیدا می‌کند: مایع منی، ترشحات واژن، خون، شیر مادر.
.
نحوه‌ی انتقال اچآیوی
اچآیوی می‌تواند از طریق تماس خونی، تماس جنسی با فرد مبتلا و از مادر به کودک انتقال پیدا کند.
انتقال جنسی
انتقال جنسی اچآیوی زمانی رخ می‌دهد که فردی با مایعات جنسی بدن فرد مبتلا (غشاهای مخاطی مقعدی، تناسلی، یا دهانی) در تماس باشد. این بیماری می‌تواند حین رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده‌ی واژینال، دهانی و مقعدی و … منتقل شود.
انتقال پیش از تولد
مادر مبتلا به این بیماری می‌تواند عفونت اچآیوی را حین زایمان، بارداری و همچنین از طریق شیردهی به کودک منتقل کند.
انتقال خونی
امروزه، به مدد غربالگری‌های دقیق و اقدامات احتیاطی، انتقال اچآیوی از راه خون در کشورهای توسعه‌یافته درصد بسیار کمی را به خود اختصاص می‌دهد. با این حال انتقال خونیِ اچآیوی درمیان معتادان تزریقی که از سرنگ آلوده‌ی مشترک استفاده می‌کنند بسیار پرمخاطره است.
رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده
برقراری رابطه‌ی جنسی بدون استفاده از کاندوم فرد را در معرض خطر ابتلا به اچآیوی و سایر بیماری‌های آمیزشی قرار می‌دهد. اچآیوی می‌تواند از طریق رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده‌ی واژینال، دهانی و یا مقعدی منتقل شود. برای تمام رفتارهای جنسی نیاز به استفاده از کاندوم وجود دارد.
سوءِمصرف مواد و سرنگ مشترک
در کشورهای در حال توسعه، استفاده از مواد مخدر تزریقی عامل مهمی در انتقال ویروس ایدز به‌شمار می‌رود. استفاده از سرنگ مشترک فرد را در معرض ویروس اچآیوی و سایر ویروس‌ها مانند هپاتیت C قرار می‌دهد. استراتژی‌هایی مانند ارائه‌ی سرنگ رایگان به معتادان می‌تواند گام مهمی در کاهش ابتلای افراد به ایدز ناشی از سو‌ءمصرف مواد باشد. اگر کسی نیاز به استفاده از سرنگ داشته باشد، آن سرنگ باید تمیز و استفاده‌نشده باشد و به صورت اشتراکی به کار نرود.
تماس با مایعات بدنی
قرار گرفتن در معرض ویروس اچآیوی را می‌توان از راه انجام اقدامات احتیاطی برای کاهش خطر تماس با خون آلوده کنترل کرد. در تمام مواقع، کادر بیمارستانی و مراقبان سلامت باید از محافظ (دستکش، ماسک، محافظ چشم، روپوش و گان) استفاده کنند. شست‌وشوی مکرر و با‌دقت پوست بلافاصله بعد از قرارگیری در معرض خون آلوده یا دیگر مایعات بدنی فرد مبتلا می‌تواند خطر ابتلا به اچآیوی را کاهش بدهد.
بارداری
برخی داروهای ضد ویروس ایدز می‌تواند به جنین داخل رحم آسیب بزند. اما یک برنامه‌ی درمانی مؤثر قادر است از انتقال ویروس اچ‌ای‌وی از مادر به نوزاد پیشگیری کند. اقدامات پیشگیرانه برای حفظ سلامت کودک باید لحاظ شود. احتمالا انجام سزارین ضروری است. مادران مبتلا به ویروس اچآیوی نباید به کودک شیر بدهند.
.
تصورات اشتباه درباره‌ی ایدز و اچآیوی
تصورات غلط فراوانی درباره‌ی این بیماری وجود دارد. این ویروس نمی‌تواند از راه‌های زیر منتقل شود:
- دست دادن؛
- بغل کردن؛
- روبوسی؛
- عطسه کردن؛
- لمس پوست بدون جراحت؛
- استفاده از توالت مشترک؛
- استفاده از حوله‌ی مشترک؛
- استفاده از قاشق و چنگال و ظروف غذاخوری مشترک؛
- تنفس دهان به دهان دادن؛
- یا انواع دیگر «تماس‌های غیرجنسی».
.
علائم اولیه‌ی ابتلا به اچآیوی
بسیاری از افراد تا ماه‌ها بعد از ابتلا به این ویروس علامتی ندارند، برخی حتی تا چند سال بعد علامتی را تجربه نمی‌کنند. سایرین ممکن است، معمولا ظرف مدت 2 تا 6 هفته بعد از ابتلا به اچآیوی، علائمی مانند آنفولانزا را تجربه کنند.
علائم اولیه ابتلا به اچآیوی:
- تب؛
- لرز؛
- درد مفصلی؛
- درد ماهیچه‌ای؛
- گلو درد؛
- تعریق (به‌خصوص شب‌ها)؛
- بزرگ شدن غدد لنفاوی؛
- کهیر؛
- خستگی؛
- ضعف؛
- کاهش وزن بدون دلیل.
اچآیوی بدون نشانه
در بسیاری موارد پس از برطرف شدن علائم اولیه تا سال‌های طولانی، علامت دیگری ظاهر نمی‌شود.
در طی این سال‌ها ویروس به توسعه‌ی خود در بدن و تخریب سیستم ایمنی و اندام‌ها ادامه می‌دهد. بدون مصرف داروهایی که تکثیر ویروس را در بدن متوقف می‌کنند، این فرایند به طور معمول حدود 10 سال زمان می‌برد. فرد مبتلا اغلب هیچ علامتی ندارد، احساس بیماری نمی‌کند و به نظر سالم می‌رسد.
.
مراحل پیشرفتهی عفونت اچآیوی
اگر ویروس اچآیوی بدون درمان رها شود توان بدن را در مقابله با عفونت به مرور کاهش می‌دهد و فرد در مقابل بیماری‌های جدی آسیب‌پذیر می‌شود. این مرحله از عفونت را با نام ایدز می‌شناسیم.
علائم مراحل پیشرفتهی ابتلا به اچآیوی می‌تواند شامل:
- تاری دید؛
- اسهال، که معمولا مداوم یا مزمن است؛
- سرفه‌ی خشک؛
- تب بالای 37 درجه که هفته‌ها به طول بینجامد؛
- تعریق شبانه؛
- خستگی دائمی؛
- تنگی نفس؛
- بزرگ شدن غدد لنفاوی که هفته‌ها به طول بینجامد؛
- کاهش وزن ناخواسته؛
- و لکه‌های سفید روی زبان و دهان باشد.
در مرحله‌ی پیشرفتهی اچآیوی خطر ابتلا به بیماری‌های مهلک بسیار بیشتر می‌شود. این بیماری‌های خطرناک را می‌توان با درمان‌های مناسب، که اغلب شامل درمان‌های اچآیوی نیز هستند، کنترل، پیشگیری و یا درمان کرد.
.
پیشگیری از ایدر
⇠ مطمئن ترین راه پیشگیری از انتقال جنسی بیماری ایدز، پرهیز از تماس جنسی غیرمتعارف و یا ارتباط جنسی در چارچوب روابط صحیح خانوادگی است. ارتباط جنسی باید ترجیحاً انحصاری و با یك فرد شناخته شده صورت گیرد، فردی که خود رفتار جنسی پرخطر نداشته استفاده از كاندوم از ابتدای فعالیت جنسی، پرهیز از رفتارهای نامتعارف جنسی مثل نزدیكی از مقعد، نزدیكی در هنگام عادت ماهانه و غیره خطر انتقال بیماری را كاهش می‌دهد.
⇠ پرهیز از اعتیاد بهترین راه پیشگیری از انتقال بیماری از راه سرنگ آلوده است. پرهیز از اعتیاد تزریقی، پرهیز از تزریق‌های مكرر با یك سرنگ و پرهیز از تزریق دسته جمعی با یك سرنگ خطر انتقال را كاهش می‌دهد.
⇠ استفاده از وسایل شخصی مثل تیغ، احتراز از خالكوبی و حجامت غیربهداشتی، انجام بهداشتی ختنه و غیره راه‌های پیشگیری از بیماری اند.
⇠ درمان بیماری‌های جنسی نیز به محافظت از بیماری كمك می‌كند.
.
منابع:
.https://www.chetor.com
مجله پزشکی، درمان و سلامت
