کیاروسکورو (ایتالیایی: Chiaroscuro) یا سایه‌روشن (به انگلیسی: light-dark)، به‌کارگیری تضادهای شدید بین رنگسایه‌های تیره و روشن در نقاشی به شکلی است که نمود آن در ترکیب‌بندی کل اثر به چشم آید. کیاروسکورو اصطلاحی فنی برای بُعد‌بخشی با استفاده از تضادهای نوری در مدل‌سازی اجسام سه‌بعدی هم هست و علاوه بر آن در عکاسی و سینما نیز با کاربردی مشابه رواج دارد.
این اسلوب در روند تحول فن نقاشی رنگ روغنی در دوره رنسانس پدیدار شد و به خصوص در تابلوهای داوینچی و کاراواجو اهمیت پیدا کرد. به طور کلی این اسلوب برای هنرمندانی که قصد داشتند طرح تجربی خود را تا مرحله نقاشی پیش ببرند بسیار اهمیت داشت.رامبراند یکی از استادان کیاروسکورو بود. در اکثر آثارش گروه‌های انسانی را با سایه‌های تیره نزدیک به هم نقاشی نموده و سپس آن‌ها را در مقابل سطوحی که درجات روشن نه چندان متفاوتی باهم دارند قرار می‌داده‌است و برای جدا کردن اشکال کلی تنها از رنگ‌های سرد و گرم استفاده میکرده. در سده هفدهم نقاشان اسپانیایی و هلندی تکنیک سایه روشن را با اغراق بیشتر و با رنگسایه‌های بسیار شدید در آثار خود استفاده کردند.از مهمترین هنرمندانی که این تکنیک را در قرن هفدهم رواج داد کاراواجو بود.
کیاروسکورو در عکاسی منظره، پرتره، سیاه و سفید، معماری و دکوراسیون داخلی، عکس‌های متحرک و غیره کاربرد دارد. همانطور که در متعارف‌ترین تکنیک‌های نقاشی دوره رنسانس اشاره کردیم، کیاروسکورو عبارتی‌ست که از آن زمان و به واسطه نقاش‌های رنسانس بر زبان‌ها افتاده است و کم کم راه خود را به عکاسی بازکرده است. این واژه ایتالیایی به معنی روشنایی/تاریکی یا همان سایه روشن است. به طور کلی از نگاه هنر به عنوان کنتراست بین تاریکی و نور تعریف می‌شود. این روزها به کنتراست زیادی که بین قسمت تاریک و روشن تصویر وجود دارد اطلاق می‌شود و هدف اصلی آن ایجاد بُعد سوم در یک تصویر هنری دو بعدی است.
کیاروسکورو در عکاسی در اصل به واسطه عکاسی پرتره شهرت پیدا کرد و بیش از هرچیزی با نورپردازی رامبراند به شهرت رسید. این نوع نورپردازی، با جابجا کردن نور به نحوی که سایه بینی به سایه گونه، اندکی متصل شده و منطقه‌ای مثلث مانند، زیر چشم تولید شود، بوجود می‌آید. منبع نور اصلی و بازتابنده برای ایجاد تاثیر نور با زاویه‌ای 40 نسبت به سوژه به کار گرفته می‌شوند. بازتابنده باید به اندازه کافی به سوژه نزدیک باشه تا به قسمت تاریک‌تر صورت به اندازه نیمی از نور قسمت روشن، نور بتاباند.
ایجاد یک تصویر به کمک تکنیک کیاروسکورو ساده است و منبع نوری مورد استفاده می‌تواند نور طبیعی یا مصنوعی باشد. در مورد اصول هم توان گفت که تقریبا همان اصول اصلی نقاشی کیاروسکورو، در عکاسی به این سبک نیز به کار برده می‌شود.
کیاروسکورو در عکاسی نباید نورپردازی رامبراند را به تصویر بکشد؛ بلکه نکته کلیدی این است که نور طوری به تصویر بتابد که قسمت روشن و تاریک عکس بتوانند به آن عمق و بُعد تازه‌ای ببخشند. بدین‌ترتیب هر نورپردازی به تصویر که سایه و روشن ایجاد کند، نمی‌تواند «هنر» خوانده شود. هم سوژه و هم ترکیب‌بندی باید به خوبی انتخاب شوند.
تصویر بالا یک نمونه از کاربرد کیاروسکورو در عکاسی منظره است. زاویه‌ای که خورشید به ابرها می‌تابد منجر به خلق سایه‌روشن شده است. اگر این نور روی ابرها وجود نداشت یا به هر جای دیگری غیر از ابرها تابیده می‌شد، کیاروسکورو حاصل نمی‌شد.
استفاده از جلوه‌های کیاروسکورو در عکاسی سیاه و سفید می‌تواند به خلق عکس‌های فوق‌العاده‌ای منتهی شود. بطور کلی سایه‌روشن و عکاسی سیاه و سفید با هم همخوانی بسیاری دارند. یکی از ویژگی‌های عکس سیاه و سفید این است که گستره تنالیته‌های بسیاری را در بر دارد. هرچه سفید خالص، سیاه خالص را برجسته‌تر نشان دهد، کیاروسکورو غنی‌تر است.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
