سبک نقاشی اتوماتیسم ضمیر ناخودآگاه (Automatism)

خلق آثار به واسطه ضمیر ناخودآگاه
ناخودآگاه واقعیت حقیقی درون ماست؛ حقیقت انسان در جایی از ذهن است که آن ناخوداگاه نامیده می‌شود.
اتوماتیسم یا خودکاری در نقاشی به کُنش و اعمال، غیر ارادی از ناخودآگاه گفته می‌شود که هنرمند بدون آنکه خودش از قبل تصمیمی بگیرد در فرآیند خلق یک اثر به آن دست میزند؛
در این روش آفرینش نقاشی، که طی آن هنرمند می‌کوشد با هرگونه مهار عقلی و ضمیرآگاه به حرکات دست خود برتری یابد و اجازه دهد که ضمیرنیمه آگاه راهبر کنش هنری او باشد. چنین هنرمندانی در جهان کم هستند.

گروهی تندرو، از سورئالیست‌های کانادایی، با انتشار بیانیه‌های تند، به انتقاد از هنر و دیگر جنبه‌های زندگی پرداختند، به انواع نقاشی‌هایی که در این زمینه خلق شوند اتوماتیسم یا خودکاری می‌گویند.
در این رساله ایدهٔ اُتوماتیسم(خودکاری)، را که در واقع یکی از ریشه‌های موثر در شکل گیری سبکهای هنری قرن 20 – دادائیسم، سوررئالیسم، اکسپرسیونیسم انتزاعی- محسوب می‌شود را مورد بررسی قرار داده ایم. در واقع این تفکر در مباحثی که زیگموند فروید صراحتاً در مورد ناخودآگاه مطرح کرده است تجسم می‌یابد. از اهداف این رساله، تجزیه و تحلیل روانشناسی در حوزهٔ هنرهای تجسمی است که شامل بررسی حالتهای روانی، عواطف پیچیدهٔ ذهنی و ویژگی درونی هنرمند است که به عبارتی ریشه در ناخودآگاهش دارد. همچنین سرچشمه‌های درونی و علل بروز اعمال و کنشهای خاصِ هنرمند و شناخت چگونگی راه‌های استفاده از ناخودآگاه به واسطهٔ ایدهٔ اُتوماتیسم، در خلق اثر هنری بررسی خواهد شد.

هنر واقعی هنری است که از دنیای درون هنرمند سرچشمه می‌گیرد و این دنیای درون شامل روان بشر و لایه‌های خودآگاه و ناخودآگاه او می‌شود، خواب‌ها، آرزوها، بیم و شادی و همهٔ مسائلی که در ناخودآگاه ذخیره می‌شوند و به صورت عادی غیر قابل دسترس می‌باشد و خبر از دنیای درون می‌دهد. اثر هنری آیینه تمام نمای درون انسان است. تابحال هنرمندان بزرگی توسط ناخودآگاه خود خلق آثار هنری را انجام داده اند. خلق آثار هنری توسط ناخودآگاه یعنی هنرمند قبل از انجام نقاشی هیچ انگیزه و ذهنیت و تصوری نسبت به آنچه که میخواهد انجام دهد ندارد و در همان لحظه که قلم را روی بوم می‌گذارد دست‌ها توسط نیروی ناخودآگاه و نیمه‌آگاه او انجام می‌شوند. چنین آثاری برای یکبار خلق می‌شوند و دیگر نظیر آن را هنرمند نخواهد انجام داد به این دلیل که هر اثر یکبار از ناخدآگاه ذهن عبور کرده است. به همین دلیل چنین آثاری را می‌توان بسیار ارزشمند و خاص دانست. تابحال فیلسوفان و روانشناسان بزرگی چون یونگ و فروید و هیلمن و… به بررسی خواب و رویا پرداخته اند و سبک‌هایی از قبیل : متافیزیک، سورئال، دادائیسم و هنر بدوی به پیوند هنر و ناخودآگاه معنا بخشیده اند.

⇩
〔دیدن منابع مطالب〕