.♂, .🕯

صادق هدایت

Sadegh Hedayat

❂ دانشنامه بیوگرافی هنرمندان ایران ❯ ❂ بزرگان و پیشکسوتان هنر ایران ❯ صادق هدایت

تخصص/مهارت:

نویسنده، طراح و نقاش، مترجم، روشنفکر و نظریه پرداز

معرفی/ بیوگرافی:

صادق هدایت معروف به صادق خان هدایت (به انگلیسی: Sadegh Hedayat) هنرمند ایرانی، متولد 28 بهمن 1281 در تهران و درگذشته 19 فروردین 1330 در پاریس فرانسه بود.

آقای صادق هدایت نویسنده، مترجم و روشنفکر ایرانی بود. او را همراهِ محمدعلی جمال‌زاده، بزرگ علوی و صادق چوبک یکی از پدران داستان‌نویسی نوین ایرانی می‌دانند.

صادق هدایت در چهارشنبه 28 بهمن 1281 برابر با 17 فوریه 1903 در تهران و در یک خانواده اعیان و با اصالت قاجاری متولد شد. پدرش هدایت قلی‌خان (اعتضاد الملک، فرزند نیرالملک وزیر علوم، در دوره ناصرالدین شاه) و مادرش زیور الملوک (دختر عموی هدایت‌قلی‌خان، دختر حسین‌قلی مخبرالدوله) است. جدّ اعلای صادق، رضاقلی‌خان هدایت طبرستانی از رجال معروف عصر ناصری و صاحب کتاب‌هایی چون مجمع الفصحا و اجمل التواریخ بود. صادق کوچک‌ترین پسر خانواده بود و دو برادر و دو خواهر بزرگ‌تر از خود و یک خواهر کوچکتر از خود داشت. از برادرانش محمود خان، قاضی دیوان عالی کشور بود که در زمان نخست‌وزیری سپهبد رزم آرا، سمت معاون نخست‌وزیری را داشت. عیسی خان، سرلشکر و از رؤسای سابق دانشگاه جنگ بود. هر دو برادر در هنر و ادبیات دستی داشتند. سپهبد حاج‌علی رزم‌آرا همسر انورالملوک هدایت، شوهر خواهر صادق هدایت بود.

هدایت از پیشگامان داستان‌نویسی نوین ایران و نیز، روشنفکری برجسته بود. بسیاری از پژوهشگران، رمانِ بوف کور او را مشهورترین و درخشان‌ترین اثر ادبیات داستانی معاصر ایران دانسته‌اند. از داستان داش آکل نیز فیلم سینمایی به کارگردانی داریوش مهرجویی و با بازی هنرمندان مشهوری همچون بهروز وثوقی، مری آپیک، بهمن مفید، منوچهر احمدی، جهانگیر فروهر، ژاله علو، جلال پیشوائیان و… در سال 1350 ساخته شد و به موفقیت بی‌نظیری دست یافت و آن زمان بود که مردم عوام که سوادی نداشتند نیز با صادق هدایت آشنا شدند. هرچند آوازهٔ هدایت در داستان‌نویسی است، امّا آثاری از متون کهن ایرانی مانند زند وهومن یسن و نیز از نویسندگانی مانندِ آنتون چخوف و فرانتس کافکا و آرتور شنیتسلر و ژان پل سارتر را نیز ترجمه کرده‌است. او همچنین نخستین فرد ایرانی است که متونی از زبان پارسی میانه (پهلوی) به فارسی امروزی ترجمه کرده‌است.

هنر طراحی و نقاشی:
ممکن است بسیاری از افراد ندانند که صادق هدایت در هنر نقاشی نیز فعالیت داشت و بصورت خودآموز و تفریحی نقّاشی هم می‌کرد و هنوز برخی طرح‌های او موجود است. سبک نقاشی‌های این هنرمند فولکلور و امپرسیونیسم بوده است. از جمله آهویی که در مجموعه آثار هدایت چاپ انتشارات امیرکبیر بر جلد کتاب‌های او نقش بسته‌است. آقای جهانگیر هدایت، برادرزادهٔ صادق هدایت مجموعه‌ای از این نقاشی‌ها را با عنوان «آهوی تنها» منتشر نموده است.

گیاهخواری:
صادق هدایت در جوانی گیاه‌خوار شد و کتابی در این مورد با عنوان فواید گیاه‌خواری نیز نوشت. او تا پایان عمر گیاه‌خوار باقی ماند.
او در بخشی از کتاب خود می‌نویسد: «شکی نیست که گوشت‌خواری باعث درندگی می‌شود. همهٔ کسانی که آرزومند پیشرفت اخلاقی و بهبودی حالتِ اسفناک جامعه بوده‌اند، در انتشار این عقیده کوشیده‌اند. اگر دکان عرق فروشی، قصابی، ماهی‌گیری و مرغ فروشی را می‌بستند؛ تا اندازه‌ای صلح عمومی و برادری آدمیان صورت خارجی می‌گرفت. برای پیشرفت اخلاقی انسان آرزو بکنیم که خوراک خونین وَربیفتد و گیاه‌خواری جانشین آن بشود. اگر برتری حقیقی از قلب می‌آید، هرکسی باید از گوشت‌خواری دست بکشد، که نه دشوار است و نه غیرممکن می‌باشد. بیشتر آن‌هایی که بهانه می‌آورند، از روی نادانی و خرافات و ترس، این است که مبادا مضحک بشوند. باید گفت که حقیقت هنوز گیاه‌خواری اسباب تمسخر و ریشخندِ آن‌هایی است که حقیقتِ آن را نمی‌دانند؛ ما چه قدر به سادگی نیاکان خودمان خندیدیم؟ روزی می‌آید که آیندگان به خرافات ما خواهند خندید.»

پیشگویی:
صادق هدایت علاوه بر اینکه نویسنده ای توانا بود، یک پیشگو نیز بوده است. ایشان در داستان حیرت انگیز “س.گ.ل.ل” که در سال 1312 منتشر شده است، آینده ای را به تصویر کشیده که امروز شاهد آن هستیم. درآن داستان جهان امروزی و لوازمی همچون تبلت و تلفن همراه هوشمند با چت تصویری، دوربین‌های مداربسته و حسگرهای دیجیتالی، هواساز اتاق‌ها، ابرهای تصویری تکنولوژی هولوگرامی، تاکسی‌های پرنده و… توسط نویسنده نابغه (هدایت) به مهارت هرچه تمام‌تر به تصویر کشیده شده است. جهانی پیشرفته و مدرن پادآرمان‌شهری که در سال 1312 هیچکسی (بجز صادق خان هدایت) نمی‌توانسته چنین آینده ای را اینطور با جزئیاتش پیش‌بینی کند! و ما در سالهای اخیر شبیه آن را در فیلم‌های سینمایی هالیوودی همچون بلید رانر و… می‌بینیم.
نکته عجیب این است که چطور یک نویسنده ایرانی از خانواده و تباری قدیمی، توانسته بوده از اختراع و به وجود آمدن چنین فناوری‌ها و تکنولوژی‌هایی در دنیای آینده مطلع باشد!!! در داستان “س.گ.ل.ل” نویسنده با بهره گیری از قوهٔ تخیل و آینده نگری خود، به تصویرسازی جهان آینده و فرجام آن پرداخته‌است. آینده‌ای که در آن هرچه عقاید و مذاهب مختلف وعده می‌داد، علم آن‌ها را به صورت عملی درآورده است و بشر خسته و سرگشته از فناوری و تکنولوژی، راه زندگی را گم کرده است.

درگذشت:
صادق هدایت درنهایت در 19 فروردین سال 1330 در پاریس در سن 48 سالگی با خودکشی به زندگی خود پایان داد و چند روز بعد در قطعهٔ 85 گورستان پر-لاشز به خاک سپرده شد.