مدرسه، خانهی دوم کودک است. دانش آموزان بخش قابل توجهی از زندگی خود را در مدارس (جدا از آنچه والدین در خانه به آنها آموزش میدهند)، میگذرانند. آموزش مسئولیت پذیری به کودکان در کلاس درس بسیار مهم است. با آموزش مسئولیت به کودکان در کلاس درس، در واقع به آنها میآموزید که در خانه و اجتماع نیز مسئولیت پذیر باشند. این یک مهارت زندگی است که فرزندانمان باید در طول زندگی تمرین کنند.
کودکان با بزرگتر شدن، آمادگی بیشتری برای پذیرفتن مسئولیتهای بزرگتر پیدا می کنند. والدین باید مسئولیت هایی را به کودک خود محول کنند و از او انتظار داشته باشند برخی کارها را خودش انجام دهد. عدم واگذاری برخی مسئولیت ها به کودک باعث لوس شدن او میشود و باعث میشود که در طی زمان خواسته هایش را به راحتی به دست آورد و تبدیل به فردی متوقع و نازپرورده میشود. آموزش مسئولیت پذیری به دانش آموزان در قبال اعمال و دارایی هایش، منجر به پرورش یک اخلاق پسندیده در بزرگسالی میشود. اهمیت این موضوع به قدری ست که یک مهارت اصلی در زندگی محسوب میشود و باید در مدارس تدریس شود.
.
منظور ما از مسئولیت پذیری چیست؟
همهی ما میخواهیم فرزندانمان از اهمیت مسئولیت پذیری آگاه شوند. ما همچنین از آنها میخواهیم عادات درست و قدرتهای خود را توسعه دهند و در زندگی روزمره شان به این روش عمل کنند. مسئولیت پذیری شامل یادگیری موارد زیر است:
- احترام گذاشتن به دیگران و ابراز همدردی با آنها
- داشتن صداقت
- نشان دادن شجاعت در برابر اصول و عقاید خود
- احترام گذاشتن به خود
- توجه به نیازهای خود و دیگران
کودکان باید به بهزیستی افراد دیگر نیز به عنوان بخشی از مسئولیت پذیری، احترام بگذارند و نگرانی خود را نشان دهند. دلسوزی کردن با تلاش برای دیدن چیزها از دیدگاه دیگران و یادگیری اینکه احساسات آنها شبیه به خود ماست ایجاد میشود.
.
اطاعت در مقابل مسئولیت
والدین اغلب اطاعت را با مسئولیت اشتباه میگیرند.
بیشتر والدین دوست دارند فرزندانشان به خواسته هایشان عمل کنند، از دستورات پیروی کنند و در مقابل آنها اقتدار خود را زیر پا بگذارند. با این حال، این به معنای مسئولیت پذیری نیست!! این رفتارها تحت عنوان اطاعت طبقه بندی میشوند.
.
مزایای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان
1-ما بچهها را پرورش نمی دهیم، در واقع بزرگسالان آینده را پرورش میدهیم
کودکان ما، بزرگسالان آینده هستند. همه ما باید در طول زندگی امتحان کنیم، شکست بخوریم و یاد بگیریم. بچهها در دوران کودکی به فرصتی برای تمرین کردن احتیاج دارند.
عدم آموزش مسئولیت پذیری به بچه ها، باعث میشود که ما نتوانیم بزرگسالان خوب و توانمندی به جامعه تحویل دهیم. در حقیقت، مهم ترین وظیفهی والدین، پرورش بزرگسالان مفید برای آینده است که برای موفقیت در اینکار، آموزش مسئولیت پذیری به کودک امری ضروری محسوب میشود.
.
2-بچهها یاد میگیرند که بازخورد بگیرند
با آموزش مسئولیت پذیری، کودکان یاد میگیرند که چگونه بازخورد بگیرند. آنها همچنین یاد میگیرند که چگونه انتقادات و پیشنهادات را به عنوان یک انتقاد مثبت و سازنده در نظر بگیرند. ما نباید به هر اشتباه کودک خرده بگیریم و او را سرزنش کنیم، در عوض باید آنها را به بازخورد سازنده عادت دهیم. آموزش مسئولیت پذیری به بچه ها، با نشان دادن نحوه انجام کار و تصحیح آن در صورت لزوم شروع میشود.
.
3-کودک یاد میگیرد که خود را دست کم نگیرد
با آموزش مسئولیت پذیری به بچه ها، در واقع ما به تواناییهای آنها اعتماد میکنیم و میدانیم که میتوانند از عهدهی کارهای محوله برآیند. شاید برخی والدین فکر کنند که محول کردن کارها به کودک نوعی خودخواهی و سخت گیری است، اما با اینکار به فرزندانشان این پیام را میرسانند که آنها توانایی انجام کارها و وظایف خود را ندارند.
.
4-کودک میتواند کارها را به روش خود مدیریت کند
کودکانی که مسئولیت پذیری را یاد میگیرند، کارها را به روش خود مدیریت میکنند. در واقع والدین باید جمع کردن وسایل مدرسه یا دفتر و کتابهای مورد نیاز را به عهدهی فرزندشان بگذارند. با اینکار کودک یاد میگیرد که فراموشکار نباشد و وظایف خود را به عهدهی دیگران نیندازد.
.
راههای آموزش مسئولیت پذیری به دانش آموزان
آموزش مسئولیت پذیری به دانش آموزان نه تنها تحصیل را آسان تر میکند، بلکه آنها را برای موفقیت در زندگی نیز آماده میسازد. اما چگونه به دانش آموزان بیاموزیم که مسئولیت پذیر باشند؟ در اینجا چند پیشنهاد وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید:
1-الگوسازی کنید
مسئولیت پذیری را با هم تمرین کنید. میتوانید جایی را به عنوان کلاس درس در نظر بگیرید و به فرزندتان نحوهی جمع کردن وسایل، قرار دادن آنها در کیف و… را آموزش دهید. الگوسازی وظایف و نحوهی انجام کارها را به کودکان یاد میدهد..
.
2- یک نوت بوک تعاملی تهیه کنید
نوت بوک تعاملی یک ابزار آموزشی است که برای ارائه مطالب کلاس درس استفاده میشود. در حالی که معلم تدریس میکند، هر دانش آموز یک دفترچه یادداشت ایجاد میکند که اطلاعات جدید و اندیشههای خود را نشان میدهد. در واقع، نوت بوکهای تعاملی دستکاری در یادگیری هستند. نوت بوک تعاملی میتواند ابزاری عالی برای آموزش مسئولیت پذیری به دانش آموزان باشد و به آنها یاد دهد که به وظایف خود عمل کنند.
.
3- مشاغل مختلف در کلاس درس را به کودک آموزش دهید
مشاغل کلاس درس فقط شامل مفسر بودن یا ساکت نگه داشتن بچهها نیست. شما میتوانید با وظایفی مانند حضور در مدرسه، مدیریت وسایل و کتابهای کلاس درس، جلوگیری از حواس پرتیهای خارجی و کمک به معلم، مسئولیت پذیری را به دانش آموزان آموزش دهید.
.
4- برای فرزندتان الگو باشید
کودکان یاد میگیرند و تقلید میکنند. کودکان از آنچه افراد اطراف شان انجام میدهند، یاد میگیرند. داشتن کلاس درس تمیز و نمونه ای را مثال بزنید. وظایف و عملکردهای لازم در کلاس درس را با نگرش مثبت و لبخند بیان کنید. بچهها به طور طبیعی میخواهند کمک کنند و شنیدن اینکه شما در کودکی با خوشحالی کار کلاسی میکردید، باعث میشود از شما تقلید کنند و به آنها یاد میدهد که مسئولیت پذیری و ساماندهی را یک تجربه مثبت تلقی کنند.
.
5- به فرزندتان پاداش دهید
برای نشان دادن اهمیت مسئولیت پذیری، گاهی اوقات به فرزندتان پاداش دهید تا او را به تداوم کارها تشویق نمایید.
.
6- به دانش آموزان در انجام وظایف خود کمک کنید
بجای انجام دادن تمام کارهای کودک، در انجام وظایف به او کمک کنید. همچنین از انجام نادرست کارها یا طولانی شدن زمان انجام آنها ناامید نشوید و بجای آن سعی کنید صبور باشید و به فرزندتان بازخورد مثبت بدهید. شما میتوانید به دانش آموزان یاد دهید که چگونه دفعه بعدی در انجام کارهای خود بهتر عمل کنند و در صورت نیاز به آنها کمک کنید.
.
7- عواقب هر کاری را به فرزندتان نشان دهید
آیا میز کودک کثیف است؟ آیا فرزندتان کتابها و وسایلش را روی زمین رها میکند و بینظم است؟
عواقب بیمسئولیتی و بیانظباتی را به فرزندتان نشان دهید. اگر دانش آموزان به وظایف خود عمل نمی کنند یا از انجام کارها شانه خالی میکنند، با آنها برخورد کنید. مثلا به کودکان توضیح دهید تا زمان اتمام کارها، حق بازی کردن و بیرون رفتن ندارند. در عوض اگر کودک تکالیف خود را سر وقت انجام میدهد، در کلاس درس فعال و حرف گوش کن است و به وظایف خود عمل میکند، به او پاداش دهید! پاداش دادن لزوما به معنای هدایای مادی نیست، بلکه بصورت کلامی و ابراز احساسات نیز قابل انجام است.
.
8- وظایف و مسئولیتهای کودک را به طور واضح برای او بیان کنید
دستورالعملهای واضحی ارائه دهید و اطمینان حاصل کنید که دانش آموزان انتظارات شما را میدانند. اگر آنها وظایف خود را بدانند، میتوانند مسئولیت پذیر خوبی باشند.
.
9- در مورد مسئولیت پذیری با دانش آموزان صحبت کنید
با دانش آموزان در مورد اهداف و اهمیت مسئولیت پذیری صحبت کنید. این مسئله را توضیح دهید که چرا داشتن ساختار مهم است و چرا وظایف خاصی را به هر دانش آموز اختصاص میدهید. این امر باعث میشود تا دانش آموزان نسبت به آنچه از آنها انتظار میرود، آگاه شوند و پیروی از تعهدات برای آنها آسانتر شود.
.
10-گفتارتان را اصلاح کنید
یکی از کارهای نادرست والدین این است که برای قانع کردن فرزندشان به انجام وظایف، طرز بیان درستی انتخاب نمی کنند. برای مثال میگویند “چند بار باید بگم لباست را به گیره لباسی بزن”! این طرز گفتار موجب میشود فرزندتان در انجام کار احساس سرخوردگی یا اجبار کند. بجای اینکار بهتر است بگویید “عزیزم لطفا هر زمان که از بیرون آمدی، لباس هایت را به گیره لباسی بزن” به اینصورت فرزندتان میفهمد که اولین کاری که باید هنگام آمدن به خانه انجام دهد، آویزان کردن لباس هایش است.
.
11-صبور باشید
همهی بچهها از ریخت و پاش کردن خوششان میآید. باید بپذیرید که این بخشی از دوران کودکی است. بجای عصبانی شدن و ناامیدی، سعی کنید برای فرزندتان الگو باشید و نظم و ترتیب را به شیوهی درست به او آموزش دهید.
.
12-کار را به یک بازی تبدیل کنید
به یاد داشته باشید که همهی بچهها کارهای اشتراکی و همکاری را دوست دارند. برای مثال ممکن است شستن ماشین بهمراه شما در یک روز گرم تابستانی برای کودک لذت بخش باشد. سعی کنید کارهایی از این قبیل که باعث شادی و نشاط کودک میشود را همراه او انجام دهید.
.
13-بجای سختگیری، شوخ طبعی کنید!
وقتی فرزندتان نتواند بطور مکرر به وظایف خود عمل کند، خونسردی خود را حفظ کنید. فراموش نکنید که نصیحت زیاد یا تنبیه، به ندرت موثر واقع میشود یا در طولانی مدت کارساز نیست. سخت گیری باعث نظم و انظباط نمی شود. بجای آن سعی کنید شوخ طبع باشید. کودکان در این سن دوست دارند والدینشان هم مانند آنها بچگانه رفتار کنند.
.
14- کودک را به شرکت در ورزشهای تیمی تشویق کنید
ورزشهای گروهی در فضای باز مانند فوتبال، نت بال، بسکتبال و والیبال، ابزاری عالی برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان است و به آنها این امکان را میدهد تا مسئولیت خود و دیگران را به عهده بگیرند، زیرا بازیهای گروهی به اعتماد و همکاری تمام اعضای گروه نیاز دارد.
عضویت در تیمهای ورزشی، مستلزم رعایت انظبات و صرف وقت و انرژی است. این به کودکان اهمیت نظم و تلاش را نشان میدهد.
ورزش تیمی همچنین به کودکان رعایت از قوانین را یاد میدهد. به این ترتیب از کودکان انتظار میرود برای شرکت در بازی، درست مانند هم تیمیهای خود، قوانین بازی را رعایت کرده و از آنها پیروی کنند.
.
15- کودک را به انجام فعالیتهای هنری و نویسندگی تشویق کنید
فعالیتهای هنری و نوشتن میتواند فرصتی مناسبی برای کمک به دانش آموزان باشد تا ایدههای خود را در مورد آنچه که در واقع مسئول آن هستند کشف کنند. از تصاویر گرافیکی مانند گرافهای خوشه ای، نقشههای ذهنی و نمودارهای مختلف استفاده کنید تا دانش آموزان را به فعالیت مغزی ترغیب کنید و افکار آنها را در کلاس درس با هم به اشتراک بگذارید. از دانش آموزان بخواهید نقاشی کنند، شعر و داستان بنویسند و اشکالی بسازند که احساسات آنها را درباره موضوع نشان دهند. رقص و موسیقی همچنین میتواند راههای خوبی برای ابراز احساسات دانش آموزان باشد.
.
16- به فرزندتان یاد دهید در انجام تکالیف کوتاهی نکند
انجام به موقع و صحیح تکالیف، احساس مسئولیت را به دانش آموزان القا میکند. به دانش آموزان یاد دهید که تحت هر شرایطی اولین کاری که باید انجام دهند، تکمیل تکالیف مدرسه است. به آنها اجازه ندهید که در انجام اینکار کوتاهی کنند.
.
17- رهبری گروه را به کودکان محول کنید
محول کردن رهبری گروههای کوچک در مدرسه به دانش آموزان، احساس مسئولیت آنها را ترغیب میکند. استفاده از این روشهای رهبری و همکاری گروهی میتواند باعث افزایش مسئولیت دانش آموزان در کلاس درس شود.
.
18- کودک را به ارائه و سخنرانی در کلاس درس تشویق کنید
درست همانطور که قطعات یک پازل کاملاً در کنار هم قرار میگیرند و تصویر کاملی را به بیننده ارائه میدهند، دانش آموزان نیز میتوانند به بخشی از یک پازل در کلاس درس تبدیل شوند. از هر دانش آموز بخواهید در مورد یک موضوع خاص تحقیق کند و در مورد آن مطالبی بیاموزد، سپس با بقیه کلاس همکاری کند و اطلاعات را به همکلاسیهای خود منتقل کند. این کودکان را تشویق میکند تا به اعتماد بنفس بیشتری برسند و از اینکه به همکلاسی هایشان مطالب مختلف میآموزند، احساس مفید بودن کنند.
.
منابع :
.https://bestkid.ir