تخصص/مهارت:
نقاش، شهرساز و معمار مدرنیست
معرفی/ بیوگرافی:
سیّد کامران طباطبایی دیبا (به انگلیسی: Kamran Diba) هنرمند ایرانی، متولد 14 اسفند 1315 در تهران است.
آقای کامران طباطبایی دیبا از هنرمندان سرشناس نقاش، شهرساز و معمار مدرنیست ایرانی است. از آثار او میتوان به موزه هنرهای معاصر تهران، فرهنگسرای نیاوران و فرهنگسرای دانشجو، پارک شفق، دفتر مخصوص فرح پهلوی و منزل مسکونی پرویز تناولی در تهران اشاره کرد.
خانواده
خاندان طباطباییهای از خانوادههای درباری ایران از دوره قاجاریان بودند. پدر او «اسفندیار دیبا» دندانپزشک بود. مادر او دلبستگی بسیاری به معماری و طراحی داخلی داشت. کامران دیبا، پسر عموی فرح پهلوی آخرین ملکهٔ ایران است.
تحصیل
وی در سال 1335 تحصیل در رشته معماری در دانشگاه هاوارد در شهر واشینگتن، دی.سی. را آغاز کرد. وی در زمان تحصیل، با مراجعه به کتابخانه کنگره آمریکا، به دانش خود در زمینههای فلسفه و روانشناسی افزود. در سال 1343 دانشآموخته این رشته شد و پس از آن به مدت یک سال تحصیلات تکمیلی را در رشته جامعهشناسی ادامه داد.
بازگشت به ایران
در سال 1345 به تهران بازگشت اما برخلاف تصور اولیه، محیط فرهنگی ایران را برای تفکرات و ایدههای نوگرای خود مناسب نمیبیند:
«وقتی رسیدم تهران با یک محیط بسته روبه رو شدم، یک جامعه سنتی جاافتاده و بلکه از بعضی جهات عقب افتاده».
حتی ارتباط نزدیک خویشاوندی با دخترعمویش (فرح پهلوی) نیز راهگشای تحقق ایدههای او در جامعه آن دوران ایران نبود.
او یک سال بعد، رئیس و طراح ارشد شرکت مهندسین مشاور «DAZ» شد. «DAZ» در ایران پروژههای بزرگ و گوناگونی به انجام رسانید و به سرعت توسعه یافت به طوری که در سال 1977، صد و پنجاه پرسنل داشت.
دیبا در ایران صرفاً در بخش دولتی فعالیت میکرد. وی به سنتهای بومی و هم چنین نیازهای جامعه شهری مدرن و اثر متقابل انسان علاقهمند بود.
پارک شفق
نخستین کار وی معماری پارک شفق در محله یوسفآباد تهران بود. به بیانی، فرهنگسرای شفق، نخستین فرهنگسرای ایران است. زیرا نخستین باری بود که مجموعهای با امکان انجام چند فعالیت فرهنگی، در کنار یکدیگر قرار میگرفتند.
طراحی مسیرهای این پارک به گونهای است که ادامه مسیرهای پیادهرو از کوچههای اطراف آن است؛ بنابراین، افراد پیاده در هنگام تردد، از میان آن عبور میکنند. گودی که امروزه در آن وسایل بازی کودکان است، تا پیش از ساخت بوستان، گودال دفع زباله بودهاست. همچنین پایه پلهای این پارک بر اساس معماری پلهای اصفهان و نرده راهروهای روی این پلها بر اساس نردههای جایگاه سالن تئاتر ساخته شدند.
موزه هنرهای معاصر تهران
موزه هنرهای معاصر تهران در ضلع باختری بوستان لاله تهران قرار دارد. بخشی از هزینه ساخت ساختمان و خرید آثار بینالمللی این موزه، مستقیماً از سوی شرکت ملی نفت ایران تأمین شدهاست. هدف دیبا از ساخت این موزه را «جمعآوری هنر زمان و در دسترس عموم قرار دادن» آن میداند. ابعاد این موزه (با مساحت تقریبی 2000 مترمربع) برای جمعآوری آثار هنری در ایران، طراحی شدهاست. معماری این بنا، بازتاب ایدههای روشنفکری و هنری آن دوران، یعنی تلاش برای ایجاد دوستی میان سنت و نوگرایی و همچنین معماری ایرانی و غربی است. سقفهای نیم هلالی موزه یادآور بادگیرهای سنتی ایران است. وی مؤسس و نخستین مدیر موزه بود. کریم امامی، مهدی کوثر و داریوش مهرجویی اعضای هیئت مدیره موزه هنرهای معاصر تهران بودند.
گالریهای این مجموعه، گرد محور یک فضای مرکزی مانند موزه گوگنهایم نیویورک بر روی یکدیگر قرار گرفتهاند. دلیل پایان یافتن راهروی گالری به زیرزمین ساختمان در این است که انتهای راهروی این زیرزمین به فضای داخلی بوستان لاله ادامه پیدا میکند.
حوض آب طولانی کنار گالری، اشاره به وجود حوض آب در خانههای ایرانی دارد. همچنین این حوض بی آنکه مانع دیداری ایجاد کند، مانع از ورود افراد به ساختمان میشود. حوض روغن وسط گالری (ساخت هنرمند نوریوکی هاراگوچی) نیز نشانی از حوض آب در وسط خانههای ایرانی است. مجموعه آثار موجود در این گالری، یکی از نفیسترین مجموعههای هنری هنر نوگرا و هنر معاصر جهان در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است.
باغِ موزه، بر اساس ویژگیهای باغ ایرانی ساخته شده و در آن مجسمههایی از هنرمندان شناخته شده سده بیستم میلادی (مانند رنه ماگریت، آرنالدو پومودورو، ادوآردو چیلیدا، هنری مور، ماکس ارنست، ماکس بیل، آلبرتو جاکومتی و پرویز تناولی) به چشم میخورند.
فرهنگسرای نیاوران
ساخت فرهنگسرای نیاوران همزمان با ساخت موزه هنرهای معاصر تهران انجام شد. این دو اثر، فرم و کاربر زیادی با یکدیگر دارند. پس از انقلاب ایران، تغییراتی در ساختمان این فرهنگسرا ایجاد شد.
این بنا از لحاظ اقلیم در موقعیت معتدل کوهستانی است و به علت وجود بادهای شمالی، معماری فرهنگسرا به صورت شرق و غرب طراحی شدهاست.
نورگیری این بنا از چهار طرف صورت میگیرد. گرچه ساختمان فرهنگسرای نیاوران به صورت قسمتهای مجزا طراحی شده و بعد در کنار هم قرار گرفته اما با بدعتهای خاص طراح ارتباطی صحیح و جستجوگر میان دو ساختمان بهوجود آمدهاست.
ساختمان این بنا با بتن مسلح اجرا شدهاست. طراح با ترکیبی میان بافت (بتن و سنگ)، فرم (سازه هندسی)، و نسبت توانسته ساختار جدی از معماری سنتی و مدرن خلق نماید.
سردر ورودی این بنا به صورت متقارن ایجاد شده به عنوان پیش ورودی برای دسترسی به در اصلی فرهنگسرا، این سردر برگرفته از ساختار هشتی در معماری سنتی است. حیاط مرکزی یکی دیگر از نمودهای سنتی است که در این بنا استفاده شدهاست، این قسمت دارای آبنما و باغچه است و درهای اصلی ساختمان به آن باز میشود.
مسجد موزه فرش ایران
مسجد موزه فرش ایران یکی از شاخصترین نمونههای مینیمالیسم و پیوند میان سنت و نوگرایی است.
مسجد دانشگاه جندیشاپور
طراحی مسجد دانشگاه جندیشاپور (که پس از انقلاب نام آن به «دانشگاه شهید چمران اهواز» تغییر یافت) نیز به عهده کامران دیبا بودهاست.
شهر جدید شوشتر
پروژه نیمهتمام «شهر جدید شوشتر» (1353–1359) در نزدیکی شهر قدیمی شوشتر خوزستان که وی معمار و برنامهریز آن بود بیشترین موفقیت خود را مرهون الگوهای ساختاری و گونههای ساختمانی سنتی-اسلامی است که دیبا مورد استفاده قرار دادهاست. وی این شیوه را جایگزین طراحی بر اساس الگوهای غربی (که مورد حمایت افراد با نفوذ و سردمداران بود) نمود. این شهر با تراکم افقی و ظرفیت جمعیتی بیش بر 30٬000 نفر برای طبقه کارگر در راستای یک شاهراه اصلی ارتباطی طراحی شد. چهارراهها، میدانهای عمومی و محلههای کوچک در اطراف آن شکل میگرفتند و وجود باغها و بازارها زندگی اجتماعی را تقویت میکرد.
به خاطر بهرهگیری از معماری اسلامی، در سال 1365 جایزه معماری آقاخان به کامران دیبا تعلق گرفت. در نمایشگاه آثار معماری و شهرسازی قرن بیستم، که به مناسبت فرارسیدن سال 2000 میلادی در لسآنجلس برگزار شد به عنوان طرح برگزیده در مجموعه آثار معماری و شهرسازی جهان به نمایش گذاشته شد.
پس از انقلاب
در تابستان 1357 همزمان با اوجگیری اعتراضات انقلابی و توقف پروژههای عمرانی در ایران، کامران دیبا تصمیم گرفت که برای مدتی از ایران خارج شود. اما این مسافرت کوتاه مدت به ترک همیشگی ایران و زندگی در اسپانیا و فرانسه انجامید. وی تاکنون به ایران بازنگشته است.
پروژههای خارج از ایران وی شامل طرحهای خانهسازی در ایالت ویرجینیا و طرح توسعه هتلها در اسپانیا ست.
وی در سال 1356 به عنوان منتقد با «دانشگاه کرنل» همکاری کرد.
دیبا به عنوان مشاور و برنامهریز شهری در وزارت مسکن و توسعه شهری ایران خدمت کرد. هم چنین دفتر وی طرح جامعی برای برخی شهرها ارائه داد که از جمله آنها خرمشهر بندری مهم در خلیج فارس است. جایی که وی با طراح یونانی A.Doxias که در بخش خصوصی فعالیت میکرد همکاری کرد.
دیبا به عنوان یک نقاش چندین نمایشگاه انفرادی در ایران بر پا کرد. وی هم چنین گردآورنده و واسطه فروش آثار نقاشی معاصر غرب بود.
جوایز
جایزه معماری آقاخان، برای پروژه شهر جدید شوشتر
طرح برگزیده در مجموعه آثار معماری و شهرسازی جهان در نمایشگاه آثار معماری و شهرسازی قرن بیستم در جشن سال 2000 در لسآنجلس،
برای پروژه شهر جدید شوشتر
کتابشناسی
باغی میان دو خیابان: چهار هزار و یک روز از زندگی کامران دیبا در گفت و گو با رضا دانشور. به همراه مقالهای از علیرضا سمیع آذر. تهران: بنگاه، 1393.شابک 978-600-5268-22-5
• رویدادهای جاری:
📅 درحال حاضر رویدادی موجود نمیباشد
• کد QR:
📲 جهت دسترسی سریع و اشتراکگذاری آسان، این کد را با تلفنهای هوشمند اسکن نمائید
قابل توجه: این صفحه بصورت بازنشر شده است. درصورت لزوم به تغییر یا حذف، لطفاً درخواست خود را طبق «قوانین و مقررات پلتفرم لیلیت»، از طریق بخش «تماس با ما» اعلام نمائید، تا در اسرع وقت توسط بخش تحریریه موردبررسی و اقدام مقتضی قرارگیرد.