راهنمای سازدهنی

سازدهنی یا هارمونیکا (Harmonica) جزو سازهای بادی است و در خانوادهٔ سازهای زبانه آزاد (Free Reed Instruments) قرار می‌گیرد. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه (Reed) از جنس فلز است که تنها یک سر آن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می‌تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه‌ها در اثر عبور جریان هوا موجب تولید صدای ساز می‌شود.

.

انتخاب و خرید سازدهنی

برای انتخاب یک سازدهنی مناسب ، در قدم اول لازم است “نوع” سازدهنی مشخص شود و در مرحله بعد مارک و “مدل” مناسبی از آن نوع سازدهنی را انتخاب کرد .اما برای افرادی که می‌خواهند نواختن سازدهنی را برای نخستین بار تجربه نمایند ، می‌توان به طور خلاصه گفت که سه نوع اصلی سازدهنی عبارتند از : ترمولو (Tremolo) ، دیاتونیک (Diatonic) و کروماتیک (Chromatic) . در بازار ایران هم همین سه نوع اصلی وجود دارند.

.

• چه نوع سازدهنی مناسب است ؟

⇠ همان طور که گفته شد ، اولین مرحله در انتخاب و خرید یک سازدهنی مناسب تعیین “نوع” آن است . مهمترین عامل تعیین کننده در این مرحله ، در نظر داشتن سبکی از موسیقی است که قصد دارید با سازدهنی به اجرای آهنگ‌های آن بپردازید چون هر یک از انواع سازدهنی با توجه به قابلیت‌ها و امکانات اجرایی خاصی که در اختیار نوازنده قرار می‌دهد ، در سبک‌های خاصی از موسیقی کاربرد بیشتری یافته است .

⇠ به عنوان مثال اغلب آهنگ‌های سبک بلوز (Blues) با سازدهنی دیاتونیک اجرا می‌شوند و گاهی هم ازسازدهنی کروماتیک در این سبک استفاده می‌شود (که تقریبا منحصر به آهنگ‌های اجرا شده در پوزیشن سوم می‌باشد) ولی سازدهنی ترمولو در این سبک هیچ کاربردی ندارد . یا مثلا در موسیقی کلاسیک (Classical Music) منحصرا از سازدهنی کروماتیک استفاده می‌شود و فقط گاهی نوازنده ای مانند Howard Levy که تسلط کاملی بر تکنیک پیشرفته Overbending دارد ، سازدهنی دیاتونیک را هم برای اجرای این نوع موسیقی به کار می‌گیرد .

⇠ اما این گونه موارد استثنا را که کنار بگذاریم ، می‌توانیم انواع خاصی از سازدهنی را به عنوان “انتخاب اول” برای شروع نوازندگی در هر سبک پیشنهاد دهیم

.

نگهداری سازدهنی

⇠ جهت نگهداری از سازدهنی در صورتی‌که شانه‌ی آن شما از جنس پلاستیک یا چوب فشرده است می‌توانید از آب ولرم برای شستن سازدهنی خود استفاده کنید. به ساز خود چند بار با دست ضربه بزنید تا رطوبت درون ساز تا حد امکان خارج شود. قبل از شروع به نواختن، حتما دهان خود را شسته و مسواک بزنید. بعد از هر بار نواختن ضربه‌های کوتاهی به ساز وارد کرده و با این کار از به جای ماندن رطوبت در ساز جلوگیری کنید. اما اگر سازدهنی با جنس شانه‌ی چوبی یا فلزی دارید هرگز از آب برای شستن فضای داخلی استفاده نکنید.

⇠ پس از هربار استفاده، سازدهنی خود را در حالتی که سوراخ‌هایش رو به زمین باشد، گرفته و روی دست، پا ویا یک حوله ضربه‌ای بزنید تا باقیمانده بزاق دهانتان تا حد امکان از ساز بیرون آمده و در ساز جا خوش نکند.

⇠ دقت داشته باشید پس از اجرا سازتان را در جعبه با در باز قرار داده و به سازدهنی خود زمان بدهید تا خشک شود و سپس در جعبه را ببندید. در صورت بستن در جعبه بلافاصله پس از اجرا، رطوبت موجود در ساز بسیار دیر خشک شده و در نتیجه ماندن رطوبت در لابه‌لای شانه‌، زمینه بسیار مناسبی برای رشد باکتری‌های فراوان فراهم شود.

⇠ اگر به فاصله کمی از زمان اجرا، غذا خورده‌اید یا نوشیدنی نوشیده‌اید حتما دهان خود را قبل از نواختن سازدهنی بشویید. چرا که نفوذ ذرات جامد و مایع غذا و نوشیدنی از دهان شما به درون ساز به‌راحتی امکان‌پذیر بوده و این ذرات باقیمانده به سادگی در ساز جا خوش کرده و فاسد می‌شوند.

⇠ همچنین بلافاصله پس از شستشوی دهان شروع به نواختن نکنید. ذرات مایع شستشو یا خمیردندان نیز کاملا در فرسایش ساز شما موثر می‌باشند.

⇠ زمانیکه در حال نواختن سازدهنی خود می‌باشید به هیچ وجه سیگار نکشید. دود سیگار دشمن سلامت شما و ساز شما است.

.

• تمیز کردن عمقی ساز

1. به وسیله پیچ‌ گوشتی مناسب، صفحات فلزی سازدهنی را باز کرده و هر دو طرف آن را الکل اسپری کرده، خشک کنید و دوباره به‌حالت اولیه برگردانید.

2. تیغه سازدهنی را از بدنه جدا کرده، پیچ‌ها را درآورده و در جای مناسبی بگذارید که غلت نخورده و گم نشوند.

3. تیغه را در محلولی از آب گرم و سرکه یا لیمو فرو برید و اجازه دهید بین نیم تا یک ساعت در این محلول باقی بماند. پس از یک ساعت تیغه را از محلول درآورده و به‌وسیله یک مسواک نرم سطح آن را پاک کنید. توجه کنید به هیچ وجه برس یا مسواک را مخالف جهت شیارهای تیغه حرکت ندهید. حرکت مسواک باید آرام و در جهت شیارها باشد. حالا دوباره تیغه را زیر آب گرم بگیرید تا همه ناپاکی‌ها از بین بروند.

4. شانه سازدهنی خود را با استفاده از فرچه یا برس مسواک تمیز و غبارزدایی کنید. اگر شانه سازدهنی شما پلاستیکی است می‌توانید از محلول آب و صابون ویا اسپری الکل نیز استفاده کنید. توجه داشته باشید در صورتی‌که ساز شما شانه‌ای چوبی دارد دستورالعمل فوق مناسب این ساز نبوده و برای تمیز کردن آن تنها مجاز به استفاده از برس یا فرچه می‌باشید.

پروسه تمیز کردن سازدهنی شما به پایان رسید. اکنون می‌توانید پس از اطمینان از خشک بودن همه قطعات دوباره آن‌ها را به حالت اول برگردانده و سازدهنی تمیز خود را در جعبه قرار دهید.

.

• دمای مناسب سازدهنی

⇠ از قرار دادن سازدهنی خود در معرض دمای زیاد خودداری کنید. حرارت به‌سادگی موجب خم شدن و حتی ذوب شدن دریچه‌ها یا ویندسیوزها خواهد شد. بنابراین در مجاورت بخاری، شوفاژ، آب گرم‌کن و سایر وسایل گرمایشی به هیچ وجه مکان مناسبی برای نگه‌داری ساز شما نخواهد بود. همچنین از قرار دادن سازدهنی در اتاقی با زاویه تابش نور مستقیم آفتاب ویا اتاقک خودرویی که تحت تابش نور مستقیم خورشید قرار دارد جدا خودداری نمایید.

⇠ توجه داشته باشید قبل از نواختن سازدهنی کروماتیک، حتما آن را به وسیله حرارت دست خود گرم کنید. برای گرم کردن ساز کافی است آن را به‌مدت چند دقیقه بین دستان خود نگه دارید تا دمای آن به دمای بدن شما نزدیک شود.

.

منابع:
.https://barbadpiano.com
.https://www.delgarm.com