هنر سکمه دوزی

سکمه‌دوزی هنری است که در آن با عبور نخ‌های رنگین از لا به لای تار و پود پارچه و دوختن این الیاف به یکدیگر پارچهٔ ساده حالتی رنگین و مشبک به خود می‌گیرد.
سکمه دوزی به نوعی دوخت اطلاق می‌شود که با فشار آوردن به وسیلهٔ دوخت بر روی پارچه کیفیت بافت را تغییر داده و آنرا به شکل دلخواه درمی آورند. سکمه دوزی یکی از ویپه دوخت‌هایی است که مختص ایران و جایگاه آن اصفهان بوده است. این دوخت سابقهٔ کهنی در تاریخ کشورمان دارد آغاز این هنر به دورهٔ قبل از اسلام می‌رسد ولی شکوفایی آن در دوران اسلامی است درازمندی گذشته زنان ایرانی برای حفظ حجاب از روبندهایی استفاده می‌نمودند که قسمتی از آن که درمقابل چشمان آن‌ها قرار می‌گرفت و بیشتر به صورت مستطیلی بود و سکمه دوزی می‌شد تا استفاده کنندگان از آن‌ها بهتر بتوانند جلوی خود را ببینند. سکمه دوزی معمولاً با : چشمه دوزی، شبکه دوزی، اشرفی دوزی، ستاره دوزی، گل اشرفی و قلاب دوزی همراه می‌باشد. سکمه دوزی به کشیدن تعدادی تار یا پود و یا هر دو، از نقطه یا نقاط معینی از پارچه و پر کردن جای آن‌ها با سورن دوزی به طوری که نقش منظمی از آن پدید آید می‌گویند.

مواد اولیه موردنیاز در سکمه دوزی عبارتند از : پارچه کتان ایرانی که بافت پارچه باید ساده و تار و پود آن عمود بر هم و حتی الامکان ضخامت تار و پود یکسان باشد، پارچه چلوار، کتان و غیر ناگفه نماند که پارچه های: مخمل – ساتن و پارچه‌های کج راه برای این نوع سوزندوزی مناسب نمی‌باشد.
نخ: معمولاً از نخ ابریشم تابیده دمسه و نخ عمامه استفاده می‌شود. نخ دمسه جهت سکمه دوزی و نخ عمامه‌ای برای قلاب دوزی به کار می‌رود از قلابدوزی جهت استحکام محل بریدگی تار و پود نخ کشی شده استفاده می‌گردد و قبل از نخ کش کردن عمل قلاب دوزی را روی خطوط طرح موردنظر پیاده می‌کنند. انتخاب رنگ پارچه و نخ، بستگی به سلیقهٔ دوزنده یا سفارش دهنده دارد.

سکمه دوزی عبارت است از بیرون کشیدن تعدادی تار یا پود یا هر دو از نقطه یا نقاط معین از پارچه و پر کردن جای آن‌ها با سوزن دوزی بطوریکه نقش از آن پدید آید جای بریدن نخها را با ردیفهای فشرده و ظریف بخیه دوزی شده حفظ می‌کنند و با گلدوزی اضافی در جائی که نخهایش بیرون کشیده شده نقش ستاره‌ای را نمایان می‌سازند. سکمه دوزی اغلب همراه با قلاب دوزی صورت می‌گیرد. معمولاً‌ سکمه دوزی بر روی رومیزی و دستمال سفره و مانند آن انجام می‌شود و شکیبائی بسیار می‌خواهد. برای سکمه دوزی از پارچه‌های ساده که تاروپود آن عمود بر هم بوده و حتی الامکان دارای یک ضخامت باشند استفاده می‌شود. سکمه دوزی بیشتر در اصفهان رایج استو هر صنعتگر حدود 10 ساعت در روز کار می‌کند زنان سکمه دوز یک شرکت تعاونی نیز دارند که این شکرت کمک هائی هم به آن‌ها می‌نماید خرید هائی که از اجناس سکمه دوزی شده انجام می‌شود بیشتر توسط سازمان صنایع دستی است. سکمه دوزی در یزد نیز رواج دارد و هموطنان زرتشتی بخاطر حفظ سنن و آداب خود به آن می‌پردازند. معمولاً زرتشتیان حتماً‌ جزء وسایل دختران خود که ازدواج می‌کنند و می‌خواهند عروس شوند وسایل سوزندوزی که سکمه دوزی نیز جزئی از آن است قرار می‌دهند.

⇩
〔دیدن منابع مطالب〕