چوقا یا چوخا بالاپوش مردان و عشایر لر بختیاری در جنوب غرب ایران است که همواره دارای آستین کوتاه است. این پوشش در بین مردم شهرنشین این قوم نیز در مراسم گوناگون رواج دارد و به‌دست زنان بختیاری از موی گوسفند بافته می‌شود. این پوشش فقط مخصوص مردان است. مردان در تابستان در زیر چوقا، پیراهن و در زمستان کُت می‌پوشند.
چوقا در لُرهای ساکن استان لرستان کمتر به کار گرفته می‌شود و بیشتر در میان لرهای بختیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخچه ورود به ایل بختیاری
در گذشته چوخا (چوغا) فقط به لرهای لرستان اختصاص داشت است. ظاهراً یکی از خوانین لر (خانِ لیوس، دهی در شمال شرق دزفول) چوخایی به خان بختیاری هدیه داد و آن خان از آن چوغا خوشش آمد و دستور داد کلانتران طوایف آن را بپوشند.
بافت و طرح
چوقا نه پوششی سفید است و نه سیاه؛ بلکه پوششی است با دو رنگ سیاه و سفید. معمولاً بلندیِ چوقا باید به حدّی باشد که تا زیر زانو برسد. نقشِ چوقا همواره دارای شکلی ثابت است و در آن خطوط سیاه به صورت عمودی وارد خطوط سفید می‌شوند. دربارهٔ چراییِ نگاره این بالاپوش چند نظریه وجود دارد اما هنوز پیشنهاد همه پسندی دربارهٔ خاستگاه یا مضمون این نقش از سوی صاحب نظران انجام نشده‌است. ترکیب رنگ‌های دیگر چوقا کرم – آبی، کرم – سرمه‌ای و یا کرم – قهوه‌ای است. آستین کوتاه چوقا بیشتر حالت نمایشی دارد و به عنوان جیب نیز می‌توان از آن استفاده کرد. برای بافتِ چوقا از دارِ خوابیده استفاده می‌کنند و تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم بافی است با این تفاوت که خیلی ریز بافت‌تر است و تار و پود نازک دارد. طول پارچه مخصوص چوقا 2٫5 الی 3٫5 متر و عرض آن 50 الی 70 سانتیمتر است و با تاری از جنس پنبه (گاه پشم) و پود پشمی بافته می‌شود. قطعات را پس از بافتن به اندازه لازم می‌برند و کنار هم می‌دوزند. پشم به کار رفته باید کیفیت بالایی داشته باشد.
لیوَس
در شمال شرقی دزفول روستایی به نام لیوس وجود دارد که چوقاهای بافته شده در آن بتدریج به «چوقا لیوَیسی یا لیواسی» موسوم شدند و بر همین اساس به این بالاپوش چوقالیوَسی هم می‌گویند. تاریخ بافت این پوشش کمتر از صد سال است.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
