بوکه یکی از معروف‌ترین مفاهیم عکاسی است. اما دلیل معروفیت آن زیبایی خاص بصری است که به تصویر می‌بخشد و بیننده را برای توجه به یک نقطه خاص از عکس ملزم می‌کند. واژه بوکه از زبان ژاپنی به عکاسی وارد شده و معنی لغوی آن «تار» ترجمه شده است.
بوکه (به انگلیسی: Bokeh) افکتی مات یا شکل هنری و زیباشناسانه برای عکاسی است که در نواحی خارج از فوکوس تصویر ایجاد می‌شود. بوکه با میزان تندی رنگ یا شارپنس تفاوت دارد، تندی رنگ اتفاقی است که در بالاترین نقطهٔ فوکوس رخ می‌دهد، اما بوکه بهترین موقعیت نقطه خارج از فوکوس را به نمایش می‌گذارد. بهترین لنز‌ها در حالت اتوماتیک نقاط نورانی خارج از فوکوس را بصورت دایره‌هایی با مرز مشخص و شارپ نشان می‌دهد، اما بوکه درست زمانی رخ داده است که لبه این دوایر نورانی محوشده باشد. عکاسان گاهی از تکنیک فوکوس سطحی برای نمایش بهترین نواحی خارج از فوکوس روی عکس استفاده می‌کنند.
بوکه دقیقا چیست؟
به زبان ساده بوکه کیفیت قسمت‌های خارج از فکوس یا مناطق «تار» تصویر است که توسط لنز دوربین ایجاد می‌شود. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که این بلور شدن به معنی بلور شدن تمام پس زمینه یا پیش نمای تصویر نیست. این تعریف از بلور شدن که سوژه اصلی را واضح و بقیه قسمت‌های عکس را تار می‌کند تا بدین ترتیب آن را از پیش‌نما و پس زمینه جدا کند، در تعریف «عمق میدان» نامیده می‌شود و گاهی حتی آن را «تار شدن پس‌زمینه» نیز می‌نامند.
پس به طور کلی می‌توان گفت بلور شدن تکه‌های نوری همان چیزی است که عکاسان به اصطلاح به آن بوکه می‌گویند. اگر هنوز مفهوم بوکه کمی گنگ است به تصویر زیر نگاه کنید. گنجشک در محدوده فکوس قرار دارد و وضوح تصویر بالایی دارد و یا به عبارتی در داخل محدوده عمق میدان قرار دارد. در حالیکه پس‌زمینه از فکوس خارج شده است و این بدان معنی است که پس‌زمینه خارج از محدوده عمق میدان است.
بوکه اغلب، سایه‌روشن‌های گرد و کوچک پس‌زمینه است که بیشتر آشکار هستند، مانند انعکاس‌های زیبا از منابع نور که جلوهٔ خاصی به عکس می‌بخشند. البته افکت بوکه به سایه روشن‌ها محدود نمی‌شود، مات شدن در تمامی نواحی خارج از فوکوس عکس رخ می‌دهد.
عمق میدان کوچک یا «کم عمق» از فاصله نسبتا کم با سوژه و داشتن دریچه دیافراگم بزرگ به دست می‌آید. آیا دایره‌های کوچک با رنگ‌های مختلف را در سمت چپ تصویر می‌بینید؟ آن‌ها بازتاب‌های نور هستند و شکل دایره‌ای‌شان به دلیل شکل دریچه لنز دوربین است. در این عکس، عکاس‌ها حس نرمی که از نواحی دایره‌ای منتقل می‌شود را «بوکه خوب» می‌نامند. درحالیکه بسیاری از عکاس‌ها بر این عقیده هستند که بوکه فقط به کیفیت بازتاب نور دایره‌ای محدود می‌شود، بسیاری بر این باورند که بوکه تنها به کیفیت دایره‌های کوچک محدود نمی‌شود و کل ناحیه خارج از فکوس باید از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد.
بوکه خوب یا بد
یادتان باشد که شکل بوکه توسط لنز تعیین می‌شود و لنزهای متفاوت به دلیل دیزاین نوری متفاوتشان تاثیرات متفاوتی بر بوکه می‌گذارند. عموما لنزهای پرتره و تله که ماکسیمم دریچه دیافراگم آن‌ها بزرگتر است، بوکه‌های جذاب‌تری را در مقایسه با لنزهای زوم ارزان‌تر به دست می‌دهند. مثلا لنز 85 میلیمتری نیکون با f/1،4D بدون استثنا بوکه‌های خوب و زیبایی درست می‌کند، در حالیکه لنز نیکون 18-135 میلیمتری با f/3،5-5،6G DX با همان فاصله کانونی و دریچه دیافراگم مشابه بوکه‌های ضعیف‌تری را به دست می‌دهد. دلیل این تفاوت کیفیت در بوکه‌های حاصل از این دو لنز، تفاوت‌هایی است که در طراحی اپتیکال آن‌ها وجود دارد.
یک بوکه خوب چطور تعریف می‌شود؟ بوکه خوب به چشم‌ها و دریافتی که از عکس می‌کنند یک حس خوب القا می‌کند. پس‌زمینه باید از تازی نرم و یکنواختی برخوردار باشد و لبه‌های دایره‌های نوری دندانه‌های خشن نداشته باشند. عکس زیر یک نمونه از بوکه خوب با لنز 85 میلیمتری است.
به پس‌زمینه نرم پشت سر کودک دقت کنید. ناحیه خارج از فکوس لطیف است و گردی دایره‌ها نرم و یکنواخت به چشم می‌حورد و ترکیب زیبایی را در پس زمینه تصویر به وجود آورده. این دقیقا همان چیزی است که از آن به عنوان «بوکه خوب» یاد می‌شود.
اما درباره بوکه بد یا زشت چه می‌توان گفت؟ اگرچه بسیاری بر این باورند که چیزی به نام بوکه بد وجود ندارد، اما از دید عده‌ای دیگر، بوکه‌ای که به چشم زیبا نیاید، بوکه بد تعریف می‌شود.
مثلا تصویر بالا را ببینید. کیفیت تار شدگی تصویر و لبه‌های تیز دایره‌های بوکه و خط‌هایی که در کنار هم تکرار شده‌اند همگی باعث می‌شود بوکه زییایی ایجاد نشود و تصویر جذابیت بصری خاصی برای بیننده نداشته باشد.
شکل بوکه
شکل نور بازتاب شده در ناحیه خارج ار فکوس به دیافراگم لنز بستگی دارد. بسیاری از لنزهای قدیمی مانند نیکون 50 میلیمتری f/1،4D دارای 7 تیغه صاف در دیافراگمشان هستند که باعث می‌شود بوکه‌های حاصل از آن‌ها ظاهری چند ضلعی داشته باشد. مانند شکل زیر:
اما لنزهای جدیدتر 9 تیغه منحنی دارند که باعت شکل‌گیری بوکه‌های دایره‌ای شکل می‌شود؛ مانند نیکون 105 میلیمتری f/2،8 G VR:
چطور یک بوکه خوب ثبت کنیم؟
حال سوالی که مطرح می‌شود این است که چطور یک بوکه خوب ثبت کنیم؟ همانطور که در بالا اشاره شد، بوکه به نوع لنزی که استفاده می‌کنید بستگی دارد. بوکه‌های حاصل از لنزهای پرایم و لنزهای زوم گرانقیمت با سرعت بالای دریچه دیافراگم در مقایسه با لنزهای زوم ارزان‌قیمت بسیار بهتر و چشم‌نوازتر هستند.
اگر می‌خواهید بدانید که آیا با لنزتان می‌توانید بوکه‌های خوبی ثبت کنید، این را آزمایش کنید: روی یک سوژه در فاصله‌ای بسیار نزدیک به دوربین، تا بیشترین حدی که لنز دوربین امکان می‌دهد، فکوس کنید و مطمئن شوید که هیچ جسمی در فاصله 5 تا 6 متری پشت سر آن در تصویر وجود ندارد. در محلی هم سطح با سوژه قرار بگیرید تا به سوژه از بالا به پایین نگاه نکنید. سعی کنید که دیوار خالی و مسطح پشت سر سوژه قرار نداشته باشد. اگر پس زمینه رنگی با چند منبع نوری در آن داشته باشید بسیار ایده‌آل است.
پس از آنکه سوژه و پس زمینه مناسب برای آن را فراهم کردید، دوربین خود را در حالت «اولویت با دریچه دیافراگم» قرار دهید و مقدار دریچه دیافراگم را کمترین مقدار ممکن انتخاب کنید. در بیشتر لنزهای زوم، کمترین مقداری که می‌توانید برای دریچه دیافراگم انتخاب کنید f/3،5 است. البته در لنزهای پرایم این مقدار می‌تواند بین f/1،2 و f/2،8 متغیر باشد. پس از آنکه تنظیمات بالا را انجام دادید یک عکس از سوژه بگیرید و با استفاده از پیش نمایش دوربین روی تصویر زوم کرده و آن را به دقت بررسی کنید. سوژه باید در محدوده فکوس باشد اما پیش زمینه باید تار شده باشد. اگر لنز خوبی دارید، بوکه حاصل از این تصویر باید نرم و دایره‌ای شکل با لبه‌های بدون دندانه شده باشد.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
