واقع‌گرایی عکس‌وار یا فوتورئالیسم یا سوپررئالیسم (به انگلیسی: Photorealism) از جنبش‌های هنری نیمهٔ دوم قرن بیستم است. این جنبش از اواخر دهه 1960 در نقاشی و مجسمه‌سازی به ویژه در ایالات متحده آمریکا و بریتانیا رایج شد.
هنرمندان این جنبش نیز، همچون هنرمندان پاپ، و برخلاف زبان بصری ناآشنای اکسپرسیونیسم انتزاعیدر جستجوی فرمی از ارتباط هنری با عموم جامعه و مردم بودند.
آن‌ها زبان بصری هنر پاپ را با وفاداری وسواس گونه به واقعیت بصری توسعه دادند. عموماً هنرمندان این سبک از روی عکس کار می‌کردند، بدین نحو که ابتدا عکسی را مورد بررسی قرار می‌دهند و سپس تلاش می‌کنند تصویر را هر چه واقع‌گرایانه‌تر در یک رسانه دیگر – عموماً نقاشی – باز تولید کنند. اگر چه این اصطلاح برای اشاره به آثار مختلفی بکار برده میشود، اما به‌طور ویژه به گروهی از نقاشی‌ها و نقاشان جنبش هنری دهه 60 و اوایل هه 70 میلادی آمریکا اشاره دارد.
در این آثار همانند یک عکس واقعی جزئیات با وضوح و دقت بالا، به صورت یکسان در سراسر اثر لحاظ شده‌است، به جز قسمت‌هایی که خارج از کانون وضوح است و به‌طور وفادارانه مطابق عکس ثبت نشده‌است. مجسمه‌سازان فوتورئالیست غالباً از لباس یا لوازم واقعی استفاده می‌کنند و دقت وافری در نمایش جزئیات ریزی همچون موی بدن دارند.
بررسی و شناخت سبک‌های فوتورئالیسم و هایپررئالیسم
فوتورئالیسم و در پى آن هایپررئالیسم دو سبک نقاشى و مجسمه‌سازى هستند که از دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادى طرفداران بسیارى پیدا کردند. این سبک‌ها هرچند به نظر شبیه هستند و با تکنیک‌های یکسان کار می‌شوند، اما تفاوت‌هایى در محتوا با یکدیگر دارند. در ادامه با این دو سبک هنری بیشتر آشنا می‌شوید.
فوتورئالیسم:
فوتورئالیسم سبکی است در نقاشی که هنرمند از عکس برای خلق اثرش بهره می‌گیرد، این لفظ درابتدا به نقاشان امریکایی جنبشی که در اواخر سال 1960 و ابتدای 1970 آغاز شد اطلاق شد.
اختراع عکاسی در قرن نوزدهم سه تاثیر بزرگ برروی هنر کنونى داشت:
1. هنرمندان صورت‌گر و منظره در مقایسه اثر خویش با عکس دچار حس کمبود شدند و به عکاسی به عنوان پیشه روی آوردند.
2. درجنبش‌های هنری قرن نوزدهم و بیستم، با وجود اینکه استفاده از عکس به عنوان منبع به کار اعتبار بیشتری می‌بخشید، اکثر اوقات کار با این شیوه مفید و استفاده از عکس برای خلق هنر، به خوبی درک نمی‌شد و هنرمند به تقلید و جعل کردن متهم می‌شد.
3. هنرعکاسی به عنوان یک تجربه خوشایند با استقبال هنرمندان نقاش روبرو شد، بدین ترتیب این اختراع شکافی بود در تاریخ هنر در مقابل چالش هنرمند -از اولین نقاشیهای درون غار- در تلاش برای عینی و واقعى ساختن تصویرى که از منظره‌ای که مشاهده می‌کند.
کلمه «فوتورئالیسم» اولین بار در سال 1986 توسط لوئیس کی. مِیسِل به کار گرفته و در سال 1970 در کاتالوگ نمایشگاه «بیست و دو رئالیست» موزه ویتنی دیده شد. این شیوه همچنین با برچسب‌هایی از قبیل سوپررئالیسم، نئورئالیسم، شارپ فوکوس رئالیسم و یا هایپررئالیسم خوانده میشود.
به عنوان یک سبک هنری کاملا بالغ و پخته، فوتورئالیسم همانند ابسترکت اکسپرسیونیسم و مینیمالیسم، زیرمجموعه هنر مردمی یا همان پاپ آرت است که در اواخر دهه شصت میلادی ظهور کردند.
هنرمند فوتورئالیست از یک یا چندین عکس برای خلق اثرش بهره می‌جست که در این جا استفاده مستقیم از عکس برای مدرنیسم کاملاً قابل قبول بود. با این حال، قبول و تأیید عکس به عنوان مرجع در فوتورئالیسم، با وجود این که ابزارکمکى تصویری از اواخر قرن پانزدهم توسط هنرمندان به کار گرفته می‌شدند، درابتداى حرکت سریع جنبش در دهه هفتاد، با نقد‌های سنگین و شدیدی مواجه شد.
هایپررئالیسم سبکی است در نقاشی و مجسمه‌سازی که اثر خلق شده توسط هنرمند شباهت زیادی به عکس با کیفیت بسیار بالا دارد.
کلمه هایپررئالیسم در سال 1973 توسط ایسی براشو ابداع شد. هایپررئالیسم کلمه‌ایست فرانسوی نشأت گرفته از همان فوتورئالیسم. این کلمه عنوان فهرست عمومی نمایشگاهی بود که در همان سال در گالری براشو برگزار شد. نمایشگاه مجموعه‌ای بود به همکاری هنرمندان فتورئالیست، مانند رالف گوینگس، چاک کلوس، دون ادی، روبرت بچتل و ریچارد مکلیین. همچنین هنرمندان اروپایی تاثیر گذار مانند گْنُلی، ریشتر، کِلَفِک ودلکل. هایپررئالیسم از آن زمان به هنرمندانی اتلاق شد که تاثیر گرفته از فوتورئالیسم به خلق اثر می‌پرداختند.
در اوایل قرن بیست و یکم هایپررئالیسم بر اساس مبانی اصولی زیباشناسی فتورئالیسم شکل گرفت. هنرمند فتورئالیست آمریکایی دنیس پترسن که نقاشیهای خیره‌کننده اش، به عنوان شاخه نورسته جنبش فوتورئالیسم مورد توجه و بازدید جهانی قرار گرفت، اصطلاح هایپررئالیسم را برای نامگذاری این جنبش نوین و پیروانش به کار برد. گراهام تامپسون در این مورد نوشت : «موفقیت این سبک در اواخر دهه 60 و 70 میلادی آنجا خود را نشان داد که هنر عکاسی و نقاشی را بسیار به یکدیگر نزدیک و گاهی با یکدیگر همسان کرد. هنرمندان سوپررئالیست یا همان هایپررئالیست مانند ریچارد اِستِس، دنیس پترسن و آودری فِلَک از این شیوه برای خلق آثاری که حال و هوای عکس و یا بسیار به عکس شباهت داشتند بهره جسته‌اند.»
شباهت و تفاوت‌هاى فوتورئالیسم و هایپررئالیسم:
هایپررئالیسم تقابلی است تحت لفظی، پایه‌گذاری شده بر سبک نقاشی فوتورئالیسم که در اواخر قرن بیستم آغاز شد. نقاشان و مجسمه‌سازان هایپررئالیسم ازعکس به عنوان مرجع برای ارائه دقیق جزئیات بهره می‌گیرند که برخلاف فتورئالیسم معمولا روایی و احساسی در ترسیم است. نقاشان فتورئالیسم بیشتر مایلند تصویر عکاسی شده را تقلید کنند، گاهی جزئیات را حذف یا تجریدی می‌کنند تا انسجام کلی تصویر را حفظ کنند. گاهی نیز احساسات انسانی، ارزش‌های و عناصر بیانی را حذف می‌کنند و نادیده می‌گیرند. شیوه نقاشی فتورئالیست به تنهایی سفت و محکم، دقیق و به شدت ماشینی است و همان گونه که از پاپ آرت نشأت گرفته تاکید آن بر شبیه سازی تصویر روزمره و دنیوی است.
هایپررئالیسم از طرفی، هرچند در جوهر و ماهیت عکس گونه، گاهی داراى نقطه عطفى لطیف‌تر و پیچیده‌ترهمراه با عرضه عنوانی زنده و ملموس است، تصویری که با وسواس و دقت در جزئیات برای خلق اثرى وهمی از حقیقتى تازه که در عکس اصلی دیده نمی‌شود. بافت، سطح، جلوه‌های نورپردازی و سایه‌ها به گونه‌اى ساخته و پرداخته می‌شوند تا واضح‌تر و واقعی‌‌تر از عکس مرجع و موضوع اصلی به نظر برسند.
⇩
〔دیدن منابع مطالب〕
مجله دانستنی‌های هنر
