ایوان کوستانتینی آیوازوفسکی (به ارمنی: Հովհաննես Կոստանդինի Այվազովսկի)، (به روسی: Иван Константинович Айвазовский) (زادهٔ 29 ژوئیه 1817 – درگذشتهٔ 5 مه 1900)، نقاش ارمنی-روس با شهرت جهانیست. او در شبه جزیره کریمه کار و زندگی میکرد. بیشتر او را با چشماندازهای دریاییاش، که بیش از نیمی از آثار او را دربرمیگیرد، میشناسند. بسیاری معتقدند آیوازوفسکی یکی از بهترین نقاشان چشماندازهای دریایی در تمام تاریخ است.
زندگینامه
ایوان آیوازوفسکی در شهرفئودوسیا در شبه جزیره کریمه در یک خانودهٔ فقیر ارمنی به دنیا آمد. در سال 1812 خانوادهٔ او از گالیسیا (که آن زمان در لهستان قرار داشت و امروز جزئی از خاک اوکراین است) به کریمه مهاجرت کردند. پدرش نواختن ویولن و زبانهای لهستانی و اوکراینی را به او آموخت. استعداد او در هنر سبب شد که به مدرسهٔ سیمفروپول شمارهٔ 1 و پس از آن آکادمی هنرهای سن پترزبورگ راه یابد. او از این آکادمی با مدال طلا فارغالتحصیل شد. او برای منظرهها و چشماندازهای دریاییاش جوایزی به دست آورد، به تعدادی از شهرهای ساحلی شبه جزیرهٔ کریمه برای نقاشی سفر کرد و پس از آن عازم اروپا شد.
در سال 1845 به دعوت سلطان عبدالمجید به استانبول رفت. در فاصلهٔ سالهای 1845 تا 1890 او 8 بار از این شهر دیدن کرد.
در 31 سالگی با جولیا گریوز، یک مدیر انگلیسی در سن پترزبورگ ازدواج کرد. آنها 4 دختر داشتند. این ازدواج در نهایت به طلاق انجامید و آیوازوفسکی در 65 سالگی با بیوهٔ جوان ارمنی به نام آنا بوردازیان ازدواج کرد.
او آخرین سالهای عمرش را در فئودوسیا گذراند و با پول خود نه تنها آب شهر را تأمین میکرد، بلکه یک مدرسهٔ هنر و یک موزهٔ تاریخی نیز در آنجا احداث کرد. بر اثر تلاشهای او یک بندر تجاری در فئودوسیا راهاندازی شد و شهر به شبکهٔ راهآهن متصل شد. آیوازوفسکی در سال 1900 در فئودوسیا درگذشت.
سبک و موضوع آثار
آیوازوفسکی را بیشتر با تابلوهای چشمانداز دریا و ساحل میشناسند. تکنیک و تخیل او در به تصویر کشیدن بازیهای نور بر امواج و حبابهای آب دریا به طور ویژه ستودنیست و به تابلوهای او کیفیتی رومانتیک و در عین حال واقعگرا میبخشد. تابلوهای او یادآور آثار نقاش انگلیسی جی.ام. دبلیو. ترنر و نقاش روسی سیلوستر شدرین است.
توانایی او در به تصویر کشیدن نور منتشر آفتاب و مهتاب، گاهی از پشت ابر، گاهی از پس مه با لایههای تقریباً ناپیدا رنگ، بسیار تأثیرگذار است. مجموعهای از آثاری با موضوع جنگهای دریایی که در دههٔ 1840 نقاشی شدهاند، توانایی صحنهپردازی دراماتیک او را آشکار میکند. در این تابلوها بازتاب شعلههای کشتیهای به آتش کشیده شده در آب و ابرها پیداست. او همچنین تابلوهایی با موضوع چشماندازهای روستایی اوکراین و مناظری از زندگی شهری در استانبول خلق کردهاست. برخی منتقدان نقاشیهای او از استانبول را شرقشناسانه قلمداد کردهاند و برخی دیگر صدها منظرهٔ دریایی او را تکراری و ملو دراماتیک دانستهاند.
موفقیت
آیوازوفسکی پرکارترین نقاش ارمنی روسی زمان خود بود. در زمان مرگ (1900 میلادی) بیش از 6000 اثر از او باقیماند. او با پولی که از موفقیت شغلی خود به عنوان هنرمند به دست آورد، توانست یک دانشگاه هنر و یک گالری در شهر محل سکونت خود فئودوسیا، کریمه تأسیس کند.
در سال 2006، آثار آیوازوفسکی در حراج به قیمت 3٬200٬000 دلار به فروش رفت. شهرت بینالمللی او همچنان رو به افزایش است.
در 14 ژوئن 2007، تابلوی کشتی آمریکایی در حال بارگیری از جبلالطارق به قیمت 2٬710٬000 پوند فروخته شد. این رقم بالاترین رقمی بود که تا آن زمان برای یکی از آثار آیوازوفسکی در حراج پرداخته شده بود. همچنین گفته میشود بیش از هر نقاش روسی ارمنی دیگری آثار او جعل میشود.
در رتبهبندی هنرمندان روسیه او در بالاترین رتبه قرار دارد.
آیوازوفسکی در آثار دیگران
سیارک 3787 که نیکلای چرنیخ، ستارهشناس اهل اتحاد جماهیر شوروی، کشف کرد به نام او نامگذاری شدهاست.
در نمایشنامهٔ دایی وانیا اثر آنتون چخوف به آیوازوفسکی اشاره میشود.
روسیه، اوکراین و ارمنستان تمبرهایی با نقش آثار او چاپ کردهاند.
در مجموعهٔ تلویزیونی یقه سفید، فصل دوم، قسمت اول، یک دزد بانک صاحب تعدادی از آثار آیوازوفسکی است.